Ο αυστριακός σκηνοθέτης Νικολάους Γκεϊρχάλτερ τιμήθηκε την Τρίτη 7 Μαρτίου από το 25ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης με Χρυσό Αλέξανδρο για το έργο του, πριν την προβολή της ταινίας Έκτος τόπου στον κινηματογράφο Ολύμπιον. Οι ταινίες του πολυπράγμονα δημιουργού παρουσιάζονται στο πλαίσιο αφιερώματος της 25ης διοργάνωσης.
Τον τιμητικό Χρυσό Αλέξανδρο απένειμε ο καλλιτεχνικός διευθυντής του Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης, Ορέστης Ανδρεαδάκης: «Ξεκίνησε από την φωτογραφία και έφτασε να αποτυπώνει στα ακίνητα πλάνα του τις πιο μαχητικές στιγμές της ζωής, στις πιο αεικίνητες περιοχές της γης. Μεγάλες εικόνες, εντυπωσιακά τοπία, ευαίσθητα πορτρέτα, συναρπαστικές ιστορίες καθημερινότητας. Πολυβραβευμένος, ένας από τους σπουδαιότερους σύγχρονους εκπροσώπους του ντοκιμαντέρ παγκοσμίως, είναι ο άνθρωπος που μας μιλά χωρίς περικοπές για το τώρα και το μετά της ανθρωπότητας. Κυρίες και κύριοι, παρακαλώ υποδεχτείτε τον Νίκολαους Γκεϊρχάλτερ», δήλωσε, συμπληρώνοντας ότι «είναι μεγάλη τιμή του Φεστιβάλ» να του απονείμει τον Χρυσό Αλέξανδρο.
«Όλοι εδώ στο Φεστιβάλ έχετε πει τόσα τιμητικά λόγια για εμένα αυτές τις μέρες», απάντησε ο κ. Γκεϊρχάλτερ. «Θέλω να σας ευχαριστήσω εκ βαθέων όλους. Θα δεχτώ αυτήν τη βράβευση και εκ μέρους όλων αυτών των ανθρώπων που με έχουν συνοδεύσει σ’ αυτά τα χρόνια της πορείας μου, όλων όσων έχουν δουλέψει μαζί μου αλλά και για όλους τους ανθρώπους που δέχτηκαν να μοιραστούν τις ιστορίες τους μαζί μου και να ανοιχτούν σε εμένα για να μπορέσω να τις μεταφέρω. Όλοι εμείς σας ευχαριστούμε πολύ». Μετά τη βράβευση ακολούθησε η προβολή της ταινίας Εκτός Τόπου.
Η ταινία παρουσιάζει απορρίμματα στις ακτές, στα βουνά, στον βυθό των ωκεανών, βαθιά μέσα στο υπέδαφος της Γης. Ο σκηνοθέτης φέρνει στο φως τις τεράστιες ποσότητες απορριμμάτων που έχουν κατακλύσει τον πλανήτη: από τις βουνοκορφές της Ελβετίας μέχρι τις ακτές της Ελλάδας και της Αλβανίας, κι από το εσωτερικό ενός αποτεφρωτήρα απορριμμάτων στην Αυστρία μέχρι το Νεπάλ, τις Μαλδίβες και την έρημο της Νεβάδα. Ένα ντοκιμαντέρ για τα απορρίμματα που δημιουργεί ο άνθρωπος, τα οποία μας περιβάλλουν σε κάθε σημείο και στιγμή της ζωής μας.
Μετά την προβολή, ακολούθησε Q&A με τον σκηνοθέτη. Σε ερώτηση του κοινού σχετικά με τους λόγους που αποφάσισε να αποκρύψει τις τοποθεσίες των γυρισμάτων στην ταινία, απάντησε: «Οι τοποθεσίες υπάρχουν όλες στα τελικά credits. Ο λόγος που δεν εμφανίζονται κατά τη διάρκεια της ταινίας είναι επειδή θα τραβούσαν την προσοχή του κοινού σε συγκεκριμένες τοποθεσίες, ενώ η ταινία θίγει ένα οικουμενικό φαινόμενο. Η θέαση μιας ταινίας είναι μια εμπειρία, και τίποτε δε θα έπρεπε να αποσπά τον θεατή από την εμπειρία του».
Όπως δήλωσε ένας θεατής, η δύναμη της ταινίας είναι η αισθητική της -η αισθητική της ασχήμιας και ρώτησε τον σκηνοθέτη ποιες καταστάσεις τον εξέπληξαν περισσότερο από όλες τις χώρες που βρέθηκε. «Είναι δύσκολο να απαντήσω», αποκρίθηκε ο κ. Γκεϊρχάλτερ. «Υπήρξε αναζήτηση τοποθεσιών πριν τα γυρίσματα, οπότε γνωρίζαμε όλες τις τοποθεσίες. Ίσως το Νεπάλ αποτέλεσε έκπληξη, γιατί συνέβησαν διάφορα πράγματα, τα οποία δεν γνωρίζαμε και δεν υπήρχε φυσικά τρόπος να τα προβλέψουμε. Ξέραμε μόνο ότι υπήρχε μια τεράστια χωματερή. Αρχικά, είχαμε στο νου μας την Ινδονησία, αλλά ο Covid δε μας βοήθησε και καταλήξαμε στο Νεπάλ. Οι τοποθεσίες των γυρισμάτων, λοιπόν, δεν είναι ακριβώς αντιπροσωπευτικές, γιατί δεν ήταν όλες συνειδητές επιλογές. Ξέραμε πως χρειαζόμαστε μια τεράστια χωματερή και κάποια πλάνα από οργανωμένα εργαστήρια ανακύκλωσης στην κεντρική Ευρώπη. Το Φεστιβάλ Burning Man ήταν επίσης γεμάτο εκπλήξεις. Δεν είχα ξαναπάει ποτέ. Εκεί, όλα είναι τελείως διαφορετικά από τις προσδοκίες σου, ακόμη και όταν προσπαθείς να παραμείνεις επαγγελματίας», ανέφερε σχετικά.
Σε ερώτηση σχετική με τον όγκο των σκουπιδιών ο οποίος είναι τελικά ανακυκλώσιμος, ο σκηνοθέτης απάντησε πως η ποσότητα αλλάζει ανάλογα με την περιοχή: «Δεν μπορώ να είμαι σίγουρος για το τι ισχύει στην Ελλάδα, αλλά από την ώρα που το σκουπίδι μπαίνει στον κάδο ξεκινά μια μακρά διαδικασία που κρύβει από πίσω της μια ολόκληρη βιομηχανία. Από τη στιγμή που ρίχνεις ένα σκουπίδι στον κάδο ανακύκλωσης, καταναλώνεται τεράστια ποσότητα ενέργειας μέχρι το σκουπίδι αυτό να μπορεί να επαναχρησιμοποιηθεί. Δεν μπορούμε, λοιπόν, να πούμε πως η ανακύκλωση λύνει το πρόβλημα: η βέλτιστη λύση θα ήταν να αποφεύγουμε τα τόσα σκουπίδια. Δυστυχώς, πολλά από αυτά που πετάτε στους κάδους ανακύκλωσης, τελικά δεν μπορούν να ανακυκλωθούν (επειδή είναι βρώμικα ή ακατάλληλα) και τελικά καίγονται σαν κοινά σκουπίδια. Μόνο ένα μικρό μέρος τους ανακυκλώνεται. Η διαδικασία της ανακύκλωσης δεν μπορεί να συνεχιστεί αενάως. Αν θέλετε να κρατήσετε κάτι, κρατήστε το εξής: το ότι επιλέγετε να ανακυκλώσετε, δεν σημαίνει πως θα το καταφέρετε», υπογράμμισε. «Για να είμαι όμως δίκαιος», συμπλήρωσε, «αυτό ισχύει κυρίως για τα πλαστικά απορρίμματα, που είναι τα πιο προβληματικά ανακυκλώσιμα υλικά. Για το χαρτί και το γυαλί, το ποσοστό ανακύκλωσης είναι πολύ καλύτερο», τόνισε.
Σε ερώτηση σχετική με την διάρκεια των πλάνων του, σχολίασε: «Μιλάμε για μια αργή ταινία. Τα πλάνα της χρειάζονται χρόνο για να λειτουργήσουν. Δεν έχουν να κάνουν μόνο με την εικόνα, αλλά και με τον ήχο και το συναίσθημα που σου προκαλούν. Δουλεύω ταυτοχρόνως με πολλούς μοντέρ, δεν είμαι ποτέ μόνος με έναν μοντέρ. Κάνουμε δοκιμαστικές προβολές, στις οποίες συμμετέχει και το κοινό. Σέβομαι την άποψη του κοινού, είναι πολύ σημαντική η άποψη ενός ανθρώπου εκτός επαγγελματικού πλαισίου. Στη διάρκεια του μοντάζ, ξεκινάμε με έναν γρήγορο ρυθμό ο οποίος σταδιακά πέφτει. Καταλήγουμε σε έναν ρυθμό της τάξεως των 20-30 δευτερολέπτων ανά πλάνο», είπε, και ολοκλήρωσε με το εξής: «Το πρώτο στάδιο είναι μοντάζ υλικού και το δεύτερο είναι μοντάζ συναισθημάτων, δηλαδή ο χρόνος που κρίνεις ότι χρειάζεται ο θεατής για να πάρει το μήνυμα από την ταινία».
