ΑΦΙΕΡΩΜΑΤΑ ΣΕ ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΥΣ

Τρία αφιερώματα σε σημαντικούς δημιουργούς ντοκιμαντέρ πραγματοποιεί φέτος το 9^ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης – Εικόνες του 21^ου αιώνα, το οποίο πραγματοποιείται στο πλαίσιο της ετήσιας δραστηριότητας του Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης. Τέσσερις εξέχουσες φιγούρες του αμερικάνικου ντοκιμαντέρ, η Μπάρμαρα Κοπλ / Barbara Kopple, ο Τζον ¶λπερτ / Jon Alpert και το ζευγάρι Τζούλια Ράιχαρτ / Julia Reichert και Στίβεν Μπόγκναρ / Steven Bognar θα τιμήσουν το Φεστιβάλ με την παρουσία τους. Μια αντιπροσωπευτική επιλογή από το μακρόχρονο έργο τους θα προσφέρει στο κοινό την ευκαιρία να γνωρίσει τη σημαντική συμβολή τους στο είδος του ντοκιμαντέρ, η οποία ξεφεύγει από την παραδοσιακή εικόνα του κινηματογράφου των ΗΠΑ. Ανθρωποκεντρικοί, με κοινωνική και πολιτική συνείδηση, οι τέσσερις αυτοί ανήσυχοι Αμερικανοί αναδεικνύουν ζητήματα τόσο στο εσωτερικό της χώρας τους όσο και στο εξωτερικό, καταγράφοντας ο καθένας με το προσωπικό του στιλ τις αποχρώσεις της πραγματικότητας γύρω τους.

ΜΠΑΡΜΠΑΡΑ ΚΟΠΛ

Η Μπάρμπαρα Κοπλ έκανε το κινηματογραφικό της ντεμπούτο κινηματογραφώντας, κάτω από αντίξοες και εξαιρετικά αποθαρρυντικές συνθήκες, μια απεργία ανθρακωρύχων στο επαρχιακό Κεντάκι. Η επιμονή και οι κόποι της ανταμείφθηκαν καθώς το Harlan County, USA απέσπασε το 1977 το Όσκαρ Καλύτερου Ντοκιμαντέρ. Δεκατέσσερα χρόνια μετά, το φιλμ American Dream, με θέμα το ανθρώπινο «κόστος» της οικονομικής ύφεσης που αντιμετώπισαν οι μέχρι τότε εύρωστες βιομηχανίες των μεσοδυτικών πολιτειών της Αμερικής, θα της χαρίσει το δεύτερο Όσκαρ της. Το πολυβραβευμένο Shut Up And Sing, δηλαδή το «αυθάδικο», όπως και οι πρωταγωνίστριές του, πορτρέτο του γυναικείου συγκροτήματος Dixie Chicks και πλέον πρόσφατη κινηματογραφική της δουλειά, δεν αποτελεί παρά μόνο το επιστέγασμα μιας τριαντάχρονης καριέρας πλούσιας σε τρόπαια – όχι μόνο καλλιτεχνικά αλλά και ηθικά – στη διάρκεια της οποίας η Μπάρμπαρα Κοπλ καθιερώθηκε παγκοσμίως ως μία από τις πιο αξιόλογες ντοκιμαντερίστριες της Αμερικής.

Από τα ανθρακωρυχεία του Κεντάκι, έως τη σκηνή ενός ιστορικού rock festival (No Nukes) και τα πυγμαχικά ρινγκ (Fallen Champ: The Untold Story of Mike Tyson), η «αεικίνητη» κάμερα της Κοπλ καταγράφει τις ξεχωριστές ιστορίες ανθρώπων που παλεύουν, σε προσωπικό ή κοινωνικό επίπεδο, για τα δικαιώματα και την αξιοπρέπειά τους. Αυτό όμως που κάνει την 60χρονη σκηνοθέτρια να ξεχωρίζει από τους υπόλοιπους δημιουργούς του είδους είναι ο τρόπος που αφηγείται αυτές τις ιστορίες, το αλάνθαστο ένστικτό της στη σκιαγράφηση, διεισδυτική, πολυδιάστατη, αλλά και ευαίσθητη, των χαρακτήρων της. «Στο ντοκιμαντέρ τα ηνία τα κρατάει η ζωή και εσύ πρέπει να έχεις την εξυπνάδα, την ευελιξία και την ετοιμότητα να την ακολουθήσεις», δηλώνει η ίδια, προσφέροντάς μας, χωρίς να το θέλει, το δικό της καλλιτεχνικό πορτρέτο.

ΤΖΟΥΛΙΑ ΡΑΪΧΑΡΤ ΚΑΙ ΣΤΙΒΕΝ ΜΠΟΓΚΝΑΡ

Η Τζούλια Ράιχαρτ φέρει τον τίτλο της «νονάς» του αμερικάνικου ανεξάρτητου σινεμά και τα εύσημα δύο υποψηφιοτήτων στα Όσκαρ. Ο Στίβεν Μπόγκναρ έχει καταφέρει, με μικρή σχετικά προϋπηρεσία στο χώρο του ανεξάρτητου ντοκιμαντέρ, να αναγνωρισθεί ως ένας από τους πλέον υποσχόμενους εκπροσώπους του. Η πρώτη καλλιτεχνική τους σύμπραξη με τίτλο Ένα λιοντάρι στο σπίτι / A lion in the House -το χρονικό της άνισης μάχης πέντε παιδιών και των οικογενειών τους με τον καρκίνο, στη διάρκεια έξι ετών– που προβάλλεται στο πλαίσιο της Κλονισμένης Αθωότητας, του κεντρικού θεματικού αφιερώματος του Φεστιβάλ, δίνει την αφορμή για ένα μικρό αφιέρωμα στις μέχρι τώρα προσωπικές δουλειές των δύο δημιουργών.

Γεννημένη το 1946 στο Νιου Τζέρσεϊ, η Ράιχαρτ είναι γνήσιο τέκνο της πολιτικοποιημένης γενιάς της αμφισβήτησης του ’60. Μπήκε στο χώρο του ντοκιμαντέρ στο ξεκίνημα της δεκαετίας του ’70, ως αυτοδίδακτη κινηματογραφίστρια, με το φιλμ Growing up Female. Θέλοντας να αποφύγουν τους περιορισμούς και τις συμβάσεις του εμπορικού κυκλώματος διανομής, η Ράιχαρτ με τον τότε συνεργάτη της Τζιμ Κλάιν αποφάσισαν να ιδρύσουν τη New Day Films, μια ανεξάρτητη εταιρεία διανομής που στην πορεία του χρόνου εξελίχθηκε σε έναν συνεταιρισμό ανεξάρτητων κινηματογραφιστών και παραγωγών. Τα Union Maids (1976, το πορτρέτο τριών πρωτοπόρων αμερικανίδων συνδικαλιστριών) και Seeing red (1983, μια αναδρομή στην ιστορία του αμερικανικού Kομουνιστικού Kόμματος μέσα από τις προσωπικές εξομολογήσεις μελών του) χάρισαν στην Pάιχερτ τις δύο οσκαρικές της υποψηφιότητες και μαζί με τις παράλληλες δραστηριότητες της (μεταξύ άλλων τη συγγραφή της «βίβλου» του χώρου, Doing it yourself, a handbook on independent film distribution) την καθιέρωσαν ως μια από τις σημαντικότερες μορφές της ανεξάρτητης κινηματογραφικής κοινότητας της χώρας της.

Ο 43χρονος Στίβεν Μπόγκναρ μπορεί να μην ανήκει στην ανήσυχη γενιά των ’60’s, συμμερίζεται όμως τις αξίες της, με πρώτη την «Παγκόσμια σκέψη, τοπική δράση». Παραδέχεται πως το μεγαλύτερο «σχολείο» του ήταν τα λάθη του και αναγνωρίζει ως επιρροές του «χιλιάδες κινηματογραφιστές, συγγραφείς, μουσικούς, ποιητές και ακτιβιστές, ανθρώπους που δεν δέχτηκαν τον κόσμο όπως είναι και χρησιμοποίησαν το χρόνο και τις ικανότητες τους για να τον κάνουν καλύτερο». Ακόμη και αν τελικά δεν τα κατάφεραν.

Η δημιουργία του Ένα λιοντάρι στο σπίτι ήταν τόσο για τον Μπόγκναρ όσο και για τη Ράιχαρτ (που είχε μόλις βγει από μια ανάλογη περιπέτεια υγείας της 15χρονης κόρης της) μια εμπειρία ζωής. Οι δυσκολίες, αλλά και η πρόκληση ενός τέτοιου εγχειρήματος, θα αποτελέσουν το αντικείμενο μελέτης και συζήτησης στο εργαστήριo με τίτλο Στοιχειώδες μοντάζ / Organic Editing που θα πραγματοποιηθεί στο πλαίσιο του Φεστιβάλ, με εισηγητές τους δύο σκηνοθέτες.

ΤΖΟΝ ΑΛΠΕΡΤ

Για πρώτη φορά στην Ελλάδα, πραγματοποιείται αφιέρωμα στον σημαντικό Αμερικανό σκηνοθέτη, παραγωγό και ρεπόρτερ Τζον ¶λπερτ / Jon Alpert. Ένας πολυβραβευμένος δημιουργός, ο Τζον ¶λπερτ έχει μείνει γνωστός για τα ιστορικά και αποκλειστικά ρεπορτάζ του από την Καμπότζη, τη Νικαράγουα, την Κίνα, τη Ρωσία, το Ιράν και το Ιράκ, αλλά και για σπάνιες, αποκλειστικές συνεντεύξεις, όπως εκείνη με τον Φιντέλ Κάστρο κατά την επίσκεψή του στα Ηνωμένα Έθνη, αλλά και με τον Σαντάμ Χουσεΐν, μετά τον πόλεμο του Κόλπου.

Το δημοσιογραφικό δαιμόνιο του Τζον ¶λπερτ, σε συνδυασμό με μια σπάνια επιμονή, αλλά και ευαισθησία απέναντι σε πολιτικά και κοινωνικά ζητήματα, είχαν ως αποτέλεσμα τη δημιουργία μιας σειράς από ανεκτίμητης αξίας ντοκιμαντέρ, τόσο για την ιστορική σημασία τους, όσο και για το ρόλο που έπαιξαν στην ευαισθητοποίηση του κοινού. Με τη μη-κερδοσκοπική εταιρεία, την οποία έχει ιδρύσει και συν-διευθύνει, Downtown Community Television Centre (DCTV), ο Τζον ¶λπερτ συμμετέχει επίσης ενεργά στην δραστηριοποίηση των συμπολιτών του μέσω των video-arts, προσφέροντας εκπαίδευση και τεχνική κατάρτιση στις εναλλακτικές, χαμηλού κόστους παραγωγές ηλεκτρονικών μέσων, αλλά και προγράμματα για μειονότητες ή για μη προνομιούχους νέους.