TIMHTIKH ΕΚΔΗΛΩΣΗ
«ΑΠΟ ΤΟ 1 ΣΤΟ 50: ΤΟ 50ό ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΥ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΣΥΝΑΝΤΑ ΤΗΝ 1Η ΕΒΔΟΜΑΔΑ
ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΥ»
Μια αναδρομή στην πενηντάχρονη πορεία του Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης καθώς και ένας φόρος τιμής σε σημαντικές προσωπικότητες που έχουν συνεισφέρει στη διαδρομή του καθ’ όλη την διάρκεια του μισού αιώνα ζωής του πραγματοποιήθηκαν στην τιμητική εκδήλωση «Από το 1 στο 50: Το 50ό Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης συναντά την 1η Εβδομάδα Ελληνικού Κινηματογράφου», η οποία έγινε την Τρίτη 17 Νοεμβρίου, στo Ολύμπιον, στο πλαίσιο της 50ης επετειακής διοργάνωσης. Μετά τις βραβεύσεις, ακολούθησε η προβολή της ταινίας Το Ποτάμι του Νίκου Κούνδουρου, η οποία είχε διακριθεί στην 1η Εβδομάδα Ελληνικού Κινηματογράφου το 1960.
«Πρωταγωνιστές και τιμώμενα πρόσωπα της αποψινής εκδήλωσης είναι οι άνθρωποι που σηματοδότησαν την ίδρυση και την εξέλιξη του Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης. Είμαστε πάρα πολύ χαρούμενοι που πολλοί από αυτούς βρίσκονται ανάμεσά μας», τόνισε ο παρουσιαστής της βραδιάς, Κωνσταντίνος Κοντοβράκης, καλωσορίζοντας τους παρευρισκόμενους.
Στον σύντομο, συναισθηματικά φορτισμένο, χαιρετισμό που απηύθυνε ο πρόεδρος του Φεστιβάλ, Γιώργος Χωραφάς, τόνισε τα εξής: «Μπαίνοντας στην αίθουσα, ο Νίκος Κούνδουρος είπε ότι εδώ μέσα υπάρχουν φαντάσματα. Πραγματικά, το αισθάνομαι κι εγώ. Πρόκειται, όμως, για φιλικά φαντάσματα. Οι εξώστες αντηχούν ακόμη το πάθος των ταινιών που πέρασαν από αυτό το Φεστιβάλ. Ευχαριστούμε από καρδιάς όλους εσάς που κάνατε το Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης να προχωρά ολοένα και πιο μπροστά κάθε χρόνο».
Η διευθύντρια του Φεστιβάλ, Δέσποινα Μουζάκη, μεταξύ άλλων επισήμανε: «Υπάρχει ένας σπουδαίος λόγος για τον οποίο τιμούμε τους ανθρώπους που έδωσαν μορφή σε αυτό το Φεστιβάλ, όσους το εμπνεύστηκαν, το έθρεψαν, το μεγέθυναν, με σκληρή δουλειά, με θαρραλέες ιδέες και με πολλή αγάπη. Αυτοί οι άνθρωποι είναι το ίδιο το Φεστιβάλ. Από την κοίτη αυτού του ποταμού που κυλά εδώ και 50 χρόνια, από την πρώτη σπίθα που τα ξεκίνησε όλα και παραμένει ακόμα ζωντανή, από εκεί θα αντλήσουμε το πρωτοπόρο πνεύμα και τον ενθουσιασμό ενός νέου ξεκινήματος, για να προχωρήσουμε ακόμα πιο μπροστά και να κάνουμε τη φετινή 50ή επέτειο την αρχή μιας εξίσου συναρπαστικής πορείας».
Το πρώτο βραβείο της τιμητικής εκδήλωσης ήταν αφιερωμένο στον πρωτεργάτη του Φεστιβάλ, Παύλο Ζάννα, τον μοναδικό από τους βραβευθέντες που δεν βρίσκεται πλέον στη ζωή. Την τιμητική πλακέτα παρέλαβε η σύζυγός του, Μίνα Ζάννα, ενώ στην αίθουσα του Ολύμπιον ήταν παρών και ο γιος του, Αλέκος. «Είναι μεγάλη τιμή και συγκίνηση για μένα να βρίσκομαι εδώ και να παραλαμβάνω αυτό το πολύτιμο βραβείο. Λυπάμαι που φέτος το Φεστιβάλ δεν αγκαλιάζει τους νέους σκηνοθέτες - χωρίς να ξέρω, βέβαια, ποιος δεν αγκαλιάζει ποιον. Εύχομαι αυτή η διαμαρτυρία να φέρει το ποθούμενο αποτέλεσμα, έτσι ώστε το Φεστιβάλ να εξακολουθεί να αποτελεί πάντα ένα χώρο γόνιμης παρουσίας του κινηματογράφου και έναν τόπο επικοινωνίας των δημιουργών. Η παρούσα κατάσταση μου φέρνει στο νου το Αντι-φεστιβάλ της δεκαετίας του ’70, στο οποίο μάλιστα συμμετείχε και ο Παύλος» είπε η κ. Ζάννα, φανερά συγκινημένη. Παράλληλα, δεν παρέλειψε να αναφέρει ορισμένους συνεργάτες και φίλους του αείμνηστου Παύλου Ζάννα, θέλοντας να επισημάνει όλους εκείνους που συνεισέφεραν ενεργά στη δημιουργία του Φεστιβάλ. «Η μορφή με την οποία ξεκίνησε τότε το Φεστιβάλ δεν έχει καμία σχέση με την σημερινή του μορφή, πράγμα το οποίο μου προκαλεί δέος. Πλέον, το Φεστιβάλ είναι ένας θεσμός που γίνεται αντικείμενο έρευνας για τους φοιτητές του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, καθώς και θέμα του διδακτορικού μιας κορεάτισσας φοιτήτριας του αμερικανικού Πανεπιστημίου του Χάρβαρντ. Όλα αυτά, είναι πλέον πέρα από κάθε φαντασία. Το Φεστιβάλ ζει και βασιλεύει, πολύ πέρα από ό,τι οραματίστηκε ο Παύλος», κατέληξε η κ. Ζάννα.
Βραβείο απονεμήθηκε και στη Μακεδονική Καλλιτεχνική Εταιρεία «Τέχνη», τον φορέα ο οποίος το 1960 κατόρθωσε να εντάξει την 1η Εβδομάδα Ελληνικού Κινηματογράφου στις εκδηλώσεις της Διεθνούς Έκθεσης Θεσσαλονίκης. Την τιμητική πλακέτα παρέλαβε από την κ. Μουζάκη και τον κ. Χωραφά η πρόεδρος της Μακεδονικής Καλλιτεχνικής Εταιρείας «Τέχνη» και αντιπρύτανης του ΑΠΘ, Αθανασία Τσατσάκου, η οποία τόνισε: «Επιτρέψτε μου να αφιερώσω κι εγώ αυτό το βραβείο στη μνήμη του Παύλου Ζάννα. Η σημερινή ημέρα, επέτειος της εξέγερσης του Πολυτεχνείου, μας θυμίζει επιπλέον την αντιδικτατορική δράση αυτού του μεγάλου διανοούμενου, ο οποίος αντιστάθηκε εξ αρχής στη χούντα των συνταγματαρχών».
Στη συνέχεια, τιμήθηκε ο σπουδαίος κινηματογραφιστής Μάνος Ζαχαρίας, ο οποίος το 1986, ως σύμβουλος κινηματογραφίας της τότε Υπουργού Πολιτισμού, Μελίνας Μερκούρη, είχε εισηγηθεί τη θέσπιση νόμου για την πλήρη ένταξη του Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης υπό την στέγη του Υπουργείου Πολιτισμού, όπως και έγινε. «Ευχαριστώ το Φεστιβάλ για αυτήν την τιμή», είπε ο κ. Ζαχαρίας, ξεκαθαρίζοντας επίσης ότι η Μελίνα Μερκούρη δεν είχε κάνει ποτέ την πρόταση να μεταφερθεί η έδρα του Φεστιβάλ στην Αθήνα: «Ήταν απλώς μια σκέψη της Μελίνας, για την οποία έλεγε ότι θα ήθελε να την συζητήσει με τον Παύλο Ζάννα, προκειμένου να δει την αντίδρασή του και να αποφασίσει ανάλογα. Βέβαια, μετά την έντονη αντίδρασή του δεν υπήρχε περίπτωση να φύγει το Φεστιβάλ από τη Θεσσαλονίκη!».
Τιμητική πλακέτα απονεμήθηκε και στον κριτικό κινηματογράφου Γιάννη Μπακογιαννόπουλο, ο οποίος το 1997, ως σύμβουλος κινηματογραφίας του Υπουργείου Πολιτισμού και μέλος του Δ.Σ. του Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, είχε εισηγηθεί το νομοθετικό πλαίσιο που ισχύει σήμερα στο Φεστιβάλ. «Εγώ ήμουν ένας τεχνικός και ένας γραφιάς, που κάποια στιγμή ετοίμασα κάποια νομοθετήματα. Θεωρώ υπερβολικό το βραβείο που μου απονέμετε, αλλά σας ευχαριστώ πάρα πολύ», είπε με μετριοφροσύνη ο κ. Μπακογιαννόπουλος.
Ακολούθησε η βράβευση του Δημήτρη Χαρίτου και του Φρίξου Ηλιάδη, δύο κριτικών κινηματογράφου, οι οποίοι παρακολούθησαν σταθερά το Φεστιβάλ ήδη από το ξεκίνημά του. Αρχικά, ο Δημήτρης Χαρίτος ανεβαίνοντας στο βήμα μνημόνευσε τους εκλιπόντες συναδέλφους του Αγλαΐα Μητροπούλου, Ειρήνη Καλκάνη, Γιώργο Μακρή και Αντώνη Μοσχοβάκη, επισημαίνοντας μεταξύ άλλων, πως «αν είχαν φτάσει κι εκείνοι τα χρόνια που αξιώθηκα να φτάσω εγώ, θα βρίσκονταν τώρα σε αυτήν την αίθουσα μαζί μας». Με τη σειρά του, ο Φρίξος Ηλιάδης απέσπασε το θερμότερο και πλέον αυθόρμητο χειροκρότημα της βραδιάς για το αυτοσαρκαστικό σχόλιο που έκανε παραλαμβάνοντας το δικό του βραβείο: «Θυμάμαι έναν λόγιο, που κάποτε τον είχαν τιμήσει για τα 50 χρόνια της προσφοράς του και εκείνος είχε πει: ‘’Δώστε μου πίσω τα 50 χρόνια και πάρτε μου τη δόξα!’’».
Στη συνέχεια, τιμήθηκε ο Μίμης Πλέσσας, ο μουσικοσυνθέτης της ταινίας Έγκλημα Στα Παρασκήνια, η οποία συμμετείχε στην 1η Εβδομάδα Ελληνικού Κινηματογράφου το 1960. «Πέρασαν πενήντα χρόνια και, όμως, όλα είναι σαν την πρώτη ημέρα. Η αληθινή μου δικαίωση θα είναι εάν κάποιοι από εσάς βρεθούν σε αυτήν την αίθουσα και μετά την προβολή της ταινίας Το Ποτάμι, ώστε να παρακολουθήσουν την καινούργια ταινία του Ερρίκου Ανδρέου, Μοιραία Σχέση, για την οποία έχω γράψει τη μουσική», είπε στον ευχαριστήριο λόγο του ο μουσικοσυνθέτης.
Ακολούθησαν οι βραβεύσεις του Δημήτρη Σταύρακα και του Κώστα Φέρρη, οι οποίοι είχαν διατελέσει βοηθοί του σκηνοθέτη Νίκου Κούνδουρου στην ταινία Το Ποτάμι. «Ευχαριστώ πολύ το Φεστιβάλ για τη γενναιοδωρία του. Ελπίζω μόνο να... μην συμβεί ό,τι συνέβη και στον ήρωα της ταινίας Μετάλλιο τιμής, από τον οποίο στο τέλος ζήτησαν να επιστρέψει το μετάλλιο!», είπε χαριτολογώντας ο σκηνοθέτης Δημήτρης Σταύρακας, αναφερόμενος στην ρουμανική ταινία του Calin Peter Netzer, η οποία προβάλλεται στο Διεθνές Διαγωνιστικό του 50ού Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης. Από την πλευρά του, ο σκηνοθέτης Κώστας Φέρρης θυμήθηκε λεπτομέρειες από την γνωριμία του με τον Νίκο Κούνδουρο: «Ήταν ο πρώτος καιρός που βρισκόμουν στην Ελλάδα, ήμουν απένταρος και μέσω του Κώστα Καζάκου πήγα στον Νίκο Κούνδουρο για να αναλάβω τρίτος βοηθός σκηνοθέτη, μετά τον αείμνηστο Πέτρο Λύκα και τον Δημήτρη Σταύρακα. Μέσα σε λίγες εβδομάδες, όμως, ερωτεύτηκαν και οι δυο τους, έφυγαν και ξαφνικά βρέθηκα στην πρώτη ταινία μου να είμαι πρώτος βοηθός του Νίκου Κούνδουρου! Ήταν η πιο συγκινητική εμπειρία της ζωής μου. Το μεγάλο βραβείο, όμως, μου το έχει δώσει ο ίδιος ο Νίκος με τη φιλία του, που κρατάει μέχρι σήμερα και γίνεται όλο πιο δυνατή», είπε ο κ. Φέρρης. Και πρόσθεσε χιουμοριστικά: «Θέλω να πιστεύω ότι στο πρόσωπό μου το Φεστιβάλ εγκαινιάζει το βραβείο βοηθού σκηνοθέτη. Μάλιστα, θα προτείνω στους συντελεστές του Φεστιβάλ και κάτι ακόμα: Το 1953, στα 18 μου, είχα κάνει ένα σύντομο πέρασμα από την ταινία Κυριακάτικο Ξύπνημα του Μιχάλη Κακογιάννη και είχα πει μία λέξη: ‘’Νάτος’’. Γι’ αυτό, ελπίζω του χρόνου να πραγματοποιηθεί ανάλογη τιμητική εκδήλωση για το Κυριακάτικο Ξύπνημα, έτσι ώστε να πάρω το πρώτο βραβείο κομπάρσου!».
Η κορύφωση της τιμητικής εκδήλωσης έφτασε με τη βράβευση του σκηνοθέτη της ταινίας Το Ποτάμι του Νίκου Κούνδουρου. «Στην 1η Εβδομάδα Ελληνικού Κινηματογράφου, δεν υπήρχαν καν έξι ταινίες για να διαγωνιστούν, έτσι ώστε να συμπληρωθεί το πρόγραμμα των ισάριθμων ημερών. Έτσι, Το Ποτάμι είχε προβληθεί δύο φορές, πράγμα το οποίο σήμερα ακούγεται εξωφρενικό, σουρεαλιστικό, γοητευτικό... Σας ευχαριστώ όλους σας που είστε εδώ και μου προσφέρετε το χειροκρότημά σας. Όταν ήθελα το χειροκρότημα, δεν μου το έδιναν. Το έπαιρνα με τσιγκουνιά. Τώρα που δεν το χρειάζομαι, νάτο!», είπε ο καταξιωμένος δημιουργός, ο οποίος δεν ανέβηκε στο βήμα, «αναγκάζοντας» την κ. Μουζάκη και τον κ. Χωραφά να κατέβουν στην πρώτη σειρά των καθισμάτων για να του απονείμουν την τιμητική πλακέτα. Ο ίδιος σχολίασε με αυτοσαρκασμό: «Τούτη η σύναξη, μοιάζει λίγο με μοιρολόι. Οι πιο πολλοί λείπουν και όσοι είναι εδώ, είναι έτοιμοι να φύγουν». Και πρόσθεσε: «Νιώθω ευγνωμοσύνη και αγάπη για όλους τους ανθρώπους με τους οποίους έχω συνεργαστεί όλα αυτά τα χρόνια σε αυτήν την παλαβομάρα που λέγεται γύρισμα ταινίας. Από τους ηθοποιούς, οι οποίοι είναι το πιο... ύποπτο ‘’είδος’’ στον κινηματογράφο, μέχρι τους τεχνικούς -το πιο αγαπημένο ‘’είδος’’- , καθώς και τους βοηθούς, το πιο τρυφερό ‘’είδος’’. Να είναι όλοι τους καλά, κι εγώ να είμαι καλά!».
Ο Νίκος Κούνδουρος αναφέρθηκε επίσης στον αείμνηστο Τάκη Κανελλόπουλο, σκηνοθέτη της ταινίας μικρού μήκους Μακεδονικός Γάμος, η οποία είχε προβληθεί στην 1η Εβδομάδα Ελληνικού Κινηματογράφου το 1960. «Για μένα, η σκιά του Τάκη πλανιέται παντού εδώ γύρω. Χάθηκε πρόωρα, ήταν ένας από τους τελευταίους ρομαντικούς της γης», ανέφερε χαρακτηριστικά. Με αφορμή την προβολή της ταινίας Το Ποτάμι που ακολούθησε μετά τις βραβεύσεις, ο Νίκος Κούνδουρος αναφέρθηκε στις εμπειρίες του από τα γυρίσματα, στις σχέσεις που ανέπτυξε με τους συγγραφείς -και ιδιαίτερα με τον Αντώνη Σαμαράκη-, καθώς και στις διαφωνίες που υπήρξαν με την αμερικανική εταιρεία παραγωγής, που είχαν ως συνέπεια να δημιουργηθούν δύο διαφορετικές εκδοχές της ταινίας, από τις οποίες όμως δεν προβλήθηκε καμία για περίπου 45 χρόνια.
Στο πλαίσιο της τιμητικής εκδήλωσης «Από το 1 στο 50: Το 50ό Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης συναντά την 1η Εβδομάδα Ελληνικού Κινηματογράφου», το 50ό Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης βράβευσε επίσης μια πλειάδα ανθρώπων που έχουν γράψει τη δική τους ιστορία στον κινηματογραφικό θεσμό, αλλά δεν στάθηκε δυνατό να παρευρεθούν στο Ολύμπιον για να παραλάβουν τα βραβεία τους. Πιο συγκεκριμένα, από την ταινία Έγκλημα Στα Παρασκήνια βραβεύτηκαν ο σκηνοθέτης Ντίνος Κατσουρίδης, η σκηνογράφος Μαριλένα Αραβαντινού και οι ηθοποιοί Ζωρζ Σαρρή και Μάρω Κοντού. Από την ταινία Στέλλα, η οποία είχε προβληθεί την 1η Εβδομάδα Ελληνικού Κινηματογράφου το 1960, στο πλαίσιο αφιερώματος σε ελληνικές δημιουργίες της πενταετίας 1955-60, τιμήθηκαν ο σκηνοθέτης Μιχάλης Κακογιάννης, η ενδυματολόγος Ντένη Βαχλιώτη και οι ηθοποιοί Τασσώ Καββαδία και Γιώργος Φούντας. Τέλος, βραβεύτηκε ο Ιάκωβος Καμπανέλλης, ο οποίος συνυπέγραψε μαζί με τον Νίκο Κούνδουρο το σενάριο της ταινίας Το Ποτάμι, καθώς και η Ροζίτα Σώκου.
