12ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης –
Εικόνες του 21ου Αιώνα
12-21 Μαρτίου 2010
ΑΦΙΕΡΩΜΑ
Ο ΠΛΑΝΗΤΗΣ ΣΕ ΚΙΝΔΥΝΟ
«Η φύση εξασφαλίζει επάρκεια αγαθών για τις ανάγκες του ανθρώπου, αλλά όχι και για την απληστία του»
Γκάντι
To κεφάλαιο «οικολογία», ταυτόσημο με το κεφάλαιο «ζωή», έχει από καιρό ξεπεράσει τo σύνορο της στοιχειώδους συνειδητοποίησης του κινδύνου που διατρέχει ο πλανήτης. Το περιβαλλοντικό ζήτημα έχει πλέον μετουσιωθεί σε μια δυνατή έκκληση για άμεση δραστηριοποίηση, σε ένα πιεστικό κάλεσμα επιβίωσης τόσο για την ίδια τη φύση όσο και για όλα τα έμβια όντα της Γης. Με αφορμή την πρόσφατη αποτυχία της Παγκόσμιας Διάσκεψης της Κοπεγχάγης για το κλίμα, το 12ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης – Εικόνες του 21ου Αιώνα εντείνει την προσπάθεια ενημέρωσης, ευαισθητοποίησης και κινητοποίησης του κοινού, που καταβάλλει τα τελευταία χρόνια μέσα από την ενότητα «Κοινωνία και Περιβάλλον». Φέτος η διοργάνωση πραγματοποιεί αφιέρωμα με τίτλο «O Πλανήτης σε Κίνδυνο», το οποίο εστιάζει σε ντοκιμαντέρ που αναδεικνύουν τις ολέθριες επιπτώσεις από την καταστροφή του οικοσυστήματος και την επιτακτική ανάγκη ανθρώπινης παρέμβασης. Οι ταινίες του αφιερώματος θα διαγωνιστούν για το φετινό βραβείο της WWF μαζί με τις ταινίες της ενότητας «Κοινωνία και Περιβάλλον».
Ημερίδα με τίτλο «Η Γη μετά την Κοπεγχάγη» και συντονιστή τον δημοσιογράφο Ηλία Κανέλλη, θα πραγματοποιηθεί στο πλαίσιο του αφιερώματος, με τη συμμετοχή των Μιχάλη Μοδινού (περιβαλλοντολόγος, γεωγράφος και μηχανικός), Λεωνίδα Λουλούδη (καθηγητής, αντιπρύτανης της Γεωπονικής Σχολής Αθηνών), Φίλιππου Σαββίδη (πολιτικός επιστήμονας - διεθνολόγος) και Δημήτρη Ψυχογιού (καθηγητής - δημοσιογράφος). Η Διάσκεψη που έλαβε χώρα τον περασμένο Δεκέμβριο στην Κοπεγχάγη στόχευε στην κοινή συντονισμένη προσπάθεια της διεθνούς κοινότητας να αντιμετωπίσει τις επιπτώσεις της υπερθέρμανσης του πλανήτη. Ωστόσο, δεν στάθηκε δυνατό να επιτευχθεί μια νέα, παγκόσμια και νομικά δεσμευτική συμφωνία. Τι σημαίνει αυτή η αποτυχία και ποιοι πολιτικοοικονομικοί λόγοι την προκάλεσαν; Ποιες προϋποθέσεις μπορούν να εξασφαλίσουν μια παγκόσμια συνεννόηση για την κλιματική αλλαγή; Ποιος ο ρόλος των οργανωμένων κοινωνικών ομάδων, των μη κυβερνητικών οργανώσεων, της καλλιτεχνικής δημιουργίας και του ντοκιμαντέρ προς αυτή την κατεύθυνση; Αυτά και άλλα ερωτήματα θα απασχολήσουν τους συμμετέχοντες στην ημερίδα, σε μια απόπειρα να αποσαφηνιστούν τα «διφορούμενα» σημεία της Διάσκεψης, αλλά και να διερευνηθούν οι περιβαλλοντικές προοπτικές μετά την Κοπεγχάγη.
Τα ντοκιμαντέρ της ενότητας «O Πλανήτης σε Κίνδυνο» κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου, αποκαλύπτοντας σοκαριστικές αλήθειες και εικόνες για το περιβάλλον, δηλώνοντας κατηγορηματικά πως δεν επιτρέπεται άλλη σπατάλη πολύτιμου χρόνου. Εφιαλτικά σενάρια όπως ο βιολογικός πόλεμος, το εμπόριο αποβλήτων και η «πλαστική» μόλυνση των ωκεανών είναι ήδη πραγματικότητα, την οποία καταγράφουν με τόλμη και αντικειμενικότητα οι ταινίες του αφιερώματος. Στον πυρήνα τους, ο ακτιβισμός και η ανάληψη δράσης φαντάζουν σαν τη μοναδική απάντηση στην οικολογική καταστροφή.
Αυτή ακριβώς την πολύτιμη άποψη μοιράζεται με το κοινό η σκηνοθέτιδα Σιλβί βαν Μπραμπάν / Sylvie van Brabant στην ταινία Οι φύλακες της γης / Earth Keepers. Το ντοκιμαντέρ ακολουθεί τον Μίκαελ Ριού, ένα νεαρό καναδό ακτιβιστή ο οποίος, μεταξύ άλλων, προβληματίζεται και για την κληρονομιά που θα αφήσει στο γιο του. Αναζητώντας απαντήσεις και απτές λύσεις σε όσα τον απασχολούν, ο ήρωας πραγματοποιεί ένα ενδιαφέρον ταξίδι όπου συναντά σημαντικούς «μέντορες» του οικολογικού κινήματος και παράλληλα, σε προσωπικό επίπεδο, αναλογίζεται την πατρότητα και τις ευθύνες του. Η ταινία υποστηρίζει ότι η αλλαγή είναι εφικτή και τονίζει τον σπουδαίο ρόλο που μπορεί να διαδραματίσει η νέα γενιά στην διάσωση του περιβάλλοντος.
Μια αλλιώτικη, πιο σκοτεινή όψη του ακτιβισμού ξετυλίγεται στην ταινία Το αίμα του ρόδου / The blood of the rose του Χένρι Σίνγκερ / Henry Singer, με επίκεντρο τη δολοφονία της Τζόουν Ρουτ. Η πρώην κινηματογραφίστρια που έγινε οικολογική ακτιβίστρια, παρακινημένη από τη βαθιά αγάπη που έτρεφε για την Αφρική, αγωνίστηκε σκληρά για να σώσει την αγαπημένη της λίμνη στην Κένυα, αλλά βρήκε βίαιο θάνατο. Μέσα από την συγκλονιστική ιστορία της, το ντοκιμαντέρ συνθέτει μια βιογραφία - αφιέρωμα σε μια αξιοθαύμαστη προσωπικότητα, διερευνά με διακριτικότητα ό,τι αφορά στους πιθανούς ενόχους του εγκλήματος, ενώ την ίδια στιγμή ανοίγει ένα παράθυρο στη σύγχρονη Αφρική και τη σχέση της με τον δυτικό κόσμο.
Με φόντο και πάλι τον αναπτυσσόμενο κόσμο, το ντοκιμαντέρ Μπανάνες / Bananas!* του Φρέντρικ Γκέρτεν / Fredrik Gertten αναδεικνύει ένα πρωτοφανές δικαστικό δράμα, μια μάχη Δαβίδ εναντίον Γολιάθ. Η μεγαλύτερη πολυεθνική εταιρεία παραγωγής φρούτων βρίσκεται στα αμερικανικά δικαστήρια αντιμέτωπη με τους Νικαραγουανούς εργάτες της, οι οποίοι έχουν μείνει στείροι εξαιτίας των τοξικών παρασιτοκτόνων που χρησιμοποιούσε η εταιρεία στις μπανανοφυτείες. Η ταινία καταγράφει το χρονικό της δίκης με κάμερες εντός του δικαστηρίου και μέσα από συνεντεύξεις των εναγόντων, ρίχνοντας φως στην διεθνείς πρακτικές επισιτισμού, αλλά και στην καταπάτηση των εργατικών δικαιωμάτων.
Οι εταιρικές ευθύνες, οι προσωπικές ενοχές και το δίπολο θύτης – θύμα κυριαρχούν και στην ταινία Τοξική παιδική χαρά / Toxic Playground των Λαρς Έντμαν / Lars Edman και Βίλιαμ Γιόχανσον / William Johansson, η οποία πραγματεύεται τις φρικτές επιπτώσεις του εμπορίου αποβλήτων. Μια σουηδική εταιρεία εξόρυξης μετάλλων στέλνει τα τοξικά της απόβλητα στη Χιλή, με αποτέλεσμα εκατοντάδες παιδιά να αρρωστήσουν. Ο Λαρς Έντμαν ξεκινά μια ποιητική έρευνα γύρω από το τι πραγματικά συνέβη, καταφέρνοντας μάλιστα να εντοπίσει και να φέρει πίσω στη Χιλή τον υπαίτιο αυτής της περιβαλλοντικής και ανθρώπινης τραγωδίας.
Το εξαιρετικά αποκαλυπτικό ντοκιμαντέρ O πόλεμος του άνθρακα / Anthrax war του Μπομπ Κόεν / Bod Coen αναζητά την αλήθεια πίσω από τις επιθέσεις άνθρακα που έγιναν στις ΗΠΑ το 2001, τους επιστήμονες που έχουν πεθάνει μυστηριωδώς έκτοτε, καθώς και τα σκοτεινά μυστικά της έρευνας για τον βακτηριολογικό πόλεμο. Με αφετηρία την αρχική έρευνα του FBI, ο σκηνοθέτης οδηγείται από τα μυστικά εργαστήρια της Αμερικής στην Βρετανία και από εκεί στην Σιβηρία και τη Νότια Αφρική. Διεισδύει στα άδυτα της «μαφίας» του βιολογικού πολέμου, ανακαλύπτει την ανάπτυξη νέων όπλων και διαπιστώνει ότι μετά τις επιθέσεις άνθρακα, η σχετική έρευνα έχει εξελιχθεί σε μια τεράστια επιχείρηση. Το επιμύθιο του οδοιπορικού του; Στην διεθνή σκακιέρα παίζονται βρώμικα παιχνίδια που ίσως πυροδοτήσουν ένα παγκόσμιο «ράλι» εξοπλισμών.
Ένα εξίσου αθέατο για την κοινή γνώμη και ανάλογα ριψοκίνδυνο εγχείρημα που μέλλει να εγκαινιάσει μια νέα «αρένα πολέμου» αποκαλύπτεται στην ταινία Η Pax Americana και ο ενοπλισμός του διαστήματος / Pax Americana and the Weaponization of Space του Ντενί Ντελεστράκ /Denis Delestrac. Θέμα του ντοκιμαντέρ, η τεχνολογία για τον ενοπλισμό του διαστήματος, γύρω από την οποία ευδοκιμεί μια τεράστια αμερικανική βιομηχανία και ελίσσονται διάφορα κράτη ως υποψήφιοι «μνηστήρες». Μέσα από εκτενές αρχειακό υλικό και συνεντεύξεις υποστηρικτών και αντιπάλων του όλου εγχειρήματος - στρατηγοί, αναλυτές, πολιτικοί, διπλωμάτες, ακτιβιστές - καταδεικνύεται εκ των έσω μια καίρια στιγμή στην παγκόσμια ιστορία.
Οι προοπτικές για το μέλλον της ανθρωπότητας διερευνώνται από μια διαφορετική σκοπιά στο ντοκιμαντέρ Ωκεανοί από πλαστικό / The Mermaids’ Tears: Oceans of Plastic της Σαντρίν Φεϊντέλ / Sandrine Feydel. Οι ωκεανοί της Γης εξελίσσονται ραγδαία σε μια τεράστια «χωματερή» πλαστικού, η οποία διαταράσσει την οικολογική ισορροπία θέτοντας σε κίνδυνο την θαλάσσια χλωρίδα και πανίδα. Πρόκειται για μια «επιδημία» που εξαπλώνεται με ασύλληπτους ρυθμούς σε όλη την υδρόγειο και μας κάνει να αναρωτιόμαστε: Ποια θα είναι η μακροπρόθεσμη συνέπεια αυτής της πλαστικής «λαίλαπας»; Μπορεί να γίνει κάτι για να καθαρίσουν οι ωκεανοί μας;
Η μόλυνση επιδεινώνεται. Η κλιματική αλλαγή επιταχύνεται. Ο πλανήτης μας βρίσκεται σε βαθιά κρίση. Αντί να παραδοθούμε στην απάθεια, ας την αποκηρύξουμε κατηγορηματικά και ας ανακαλύψουμε την τόλμη της ελπίδας και της κινητοποίησης. Λύσεις υπάρχουν, αυτό που χρειαζόμαστε είναι η θέληση. Η «διάγνωση» ενός πλανήτη που νοσεί έχει ήδη γίνει – πολύ απλά, τώρα είναι ώρα για δράση.
