ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΟ ΣΕΜΙΝΑΡΙΟ «ΕΝΑΝΤΙΑ ΣΤΟ ΚΥΜΑ: ΔΗΜΙΟΥΡΓΩΝΤΑΣ ΔΙΑΔΡΑΣΤΙΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΝΤΟΚΙΜΑΝΤΕΡ ΜΕ ΤΗ ΧΡΗΣΗ ΤΟΥ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ ΚΑΙ ΤΗΝ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΦΟΡΗΤΟΤΗΤΑΣ»
Η σχέση μεταξύ ντοκιμαντέρ και διαδικτύου, οι προϋποθέσεις για τη δημιουργία διαδικτυακών ντοκιμαντέρ, καθώς και η χρήση αρχειακού υλικού, αποτέλεσαν τις κύριες θεματικές ενότητες του εργαστηριακού σεμιναρίου που πραγματοποιήθηκε τη Δευτέρα 15 Μαρτίου 2010 στο ΙΕΚ ΑΚΜΗ, στο πλαίσιο του 12ου Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης. Εισηγήτρια του σεμιναρίου ήταν η Βίλμα ντε Γιονγκ, καθηγήτρια του Πανεπιστημίου του Σάσεξ όπου διδάσκει Θεωρία και πρακτική ντοκιμαντέρ, η οποία χρησιμοποίησε το παράδειγμα του διαδραστικού προγράμματος ντοκιμαντέρ Ενάντια στο κύμα που δημιουργήθηκε από την εταιρεία Earth Stock Films στη Μεγάλη Βρετανία, προκειμένου να αναπτύξει τις παραπάνω θεματικές.
Απευθυνόμενη στο κοινό, το οποίο αποτελούνταν κατά κύριο λόγο από σπουδαστές, η Βίλμα ντε Γιονγκ μίλησε για το αυξανόμενο ενδιαφέρον που υπάρχει από πλευράς φεστιβάλ, κοινού και χορηγών, τα τελευταία δέκα χρόνια, σχετικά με τη δημιουργία ταινιών μικρότερης διάρκειας - 20 λεπτών ή και λιγότερο. Όπως επεσήμανε η ίδια, μέχρι τότε, τα ντοκιμαντέρ μικρού μήκους θεωρούνταν ως ένα πεδίο πειραματισμού, ένα εργαλείο για πράξεις ακτιβισμού και φυσικά ένας χώρος μαθητείας για τους σπουδαστές, χωρίς όμως να έχουν ελκύσει την προσοχή του κοινού. Σήμερα, ντοκιμαντέρ μικρού μήκους προβάλλονται σε γκαλερί και εκθεσιακούς χώρους στη Βρετανία, ενώ επιπλέον έχουν δημιουργηθεί διαδικτυακές πύλες και φεστιβάλ αφιερωμένα αποκλειστικά στην προώθηση του συγκεκριμένου κινηματογραφικού είδους.
Η Βίλμα ντε Γιονγκ υπογράμμισε ότι στην εποχή της τεχνολογίας και της ταχύτητας στην οποία ζούμε, ανοίγεται ένα εντελώς νέο πεδίο για τα ντοκιμαντέρ μικρού μήκους. «Βρισκόμαστε σε ένα σημείο καμπής. Πολύς κόσμος βλέπει ταινίες μέσω διαδικτύου και κινητών τηλεφώνων, ωστόσο αυτές οι ταινίες δεν είναι δυνατόν να διαρκούν μιάμιση ώρα, ειδικά όταν πρόκειται για ντοκιμαντέρ. Επομένως, ο τρόπος με τον οποίο γίνονται οι ταινίες οφείλει να προσαρμοστεί στα νέα δεδομένα. Δεν πιστεύω ότι ήρθε το τέλος των ντοκιμαντέρ μεγάλου μήκους, καθώς πάντα θα μένουμε στο σπίτι και θα βλέπουμε ταινίες σε μεγάλη οθόνη, ωστόσο η εξάπλωση του ίντερνετ και του ipod μας ανοίγει νέους ορίζοντες» . Όπως τόνισε χαρακτηριστικά η Βίλμα ντε Γιονγκ, τα ντοκιμαντέρ μικρού μήκους απαιτούν μια διαφορετική προσέγγιση σε σχέση με τα ντοκιμαντέρ μεγάλης διάρκειας. «Σε μια ταινία 30’, 20’, 6’ ή και μικρότερη, η αφήγηση και η οπτικοποίηση πρέπει να είναι ακριβείς. Θα έλεγε κανείς ότι δεν υπάρχει αρκετός χώρος για ελιγμούς, κάτι τέτοιο όμως ίσως οδηγήσει σε απρόσμενα προβλήματα» σημείωσε.
«Το ντοκιμαντέρ μικρού μήκους πρέπει να είναι εστιασμένο σε ένα θέμα, δεν μπορεί να μιλά ταυτόχρονα για τις διαπροσωπικές σχέσεις, τη μοναξιά και το διαζύγιο στον 21ο αιώνα. Από την άλλη, όμως, αυτά τα θέματα έχουν τη δυνατότητα να παρουσιαστούν μέσα από μικρότερες ιστορίες. Για παράδειγμα, μπορεί κανείς να μιλήσει για την υπερθέρμανση του πλανήτη δείχνοντας τη ζωή μιας πολικής αρκούδας, το 24ωρο ενός επιστήμονα στην Ανταρκτική ή ενός αγρότη στην Αφρική και να κάνει μια νύξη για το ευρύτερο θέμα. Ένα ντοκιμαντέρ για τη ζωή σε έναν οικισμό δεν απαιτεί δέκα συνεντεύξεις με κοινωνικούς λειτουργούς και κατοίκους ή εκτεταμένη παρατήρηση της καθημερινής ζωής», πρόσθεσε η Βίλμα ντε Γιονγκ. Δίνοντας στο κοινό συμβουλές σχετικά με την τέχνη του ντοκιμαντέρ στη σύγχρονη εποχή, η ίδια επεσήμανε: «Δεν έχετε χρόνο για μεγάλες εισαγωγές. Το κοινό σας πρέπει να αντιληφθεί γρήγορα ποιο είναι το θέμα σας και να του γεννηθεί η περιέργεια για το περιεχόμενο της ταινίας. Γι’ αυτό, λοιπόν, πρέπει να επιλέξετε θέματα, εμπειρίες και ιδέες-κλειδιά και να δημιουργήσετε συνδέσμους μεταξύ τους, έτσι ώστε να δομήσετε μια συνεκτική αφήγηση».
Στη συνέχεια του σεμιναρίου, προβλήθηκε μια σειρά από ντοκιμαντέρ μικρού μήκους, τα οποία υλοποιήθηκαν στο πλαίσιο του διαδραστικού προγράμματος Ενάντια στο κύμα. Οι σκηνοθέτες που συμμετείχαν σε αυτό, χρησιμοποίησαν αρχειακό υλικό από τη νοτιοανατολική ακτή της Μεγάλης Βρετανίας και δημιούργησαν μικρού μήκους ντοκιμαντέρ, τα οποία αφηγούνται ιστορίες για το παρελθόν και το παρόν της συγκεκριμένης περιοχής, διερευνώντας παράλληλα καινοτόμους τρόπους αξιοποίησης του αρχειακού υλικού που είχαν στη διάθεσή τους. Η Βίλμα ντε Γιονγκ ανέλυσε τις τεχνικές που εφάρμοσαν οι δημιουργοί αυτών των ταινιών τεκμηρίωσης, καθώς και τον τρόπο με τον οποίο χειρίστηκαν αυτό το αρχειακό υλικό. «Ακόμη και αν δεν έχετε εικόνα για την ιστορία που θέλετε να πείτε, πρέπει να τη δημιουργήσετε είτε χρησιμοποιώντας φωτογραφίες, είτε πλάνα από άλλη περίοδο είτε ακόμη και να ανασυστήσετε την εικόνα ψηφιακά. Σήμερα αντιμετωπίζουμε το αρχειακό υλικό, που αναφέρεται στο παρελθόν, με τα μάτια του παρόντος, και με μια ματιά υποκειμενική, η οποία αποτελεί προϊόν του πολιτισμικού μας υποβάθρου» σημείωσε η ίδια και πρόσθεσε χαρακτηριστικά: «Το υλικό του ντοκιμαντέρ είναι κατά βάση οι αναμνήσεις και αυτό το υλικό είναι πολύ ρευστό».
