51ο ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΥ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ
3-12 Δεκεμβρίου 2010
ΗΜΕΡΕΣ ΑΝΕΞΑΡΤΗΣΙΑΣ
ΡΕΤΡΟΣΠΕΚΤΙΒΑ ΑΠΙΤΣΑΤΠΟΝΓΚ ΒΙΡΑΣΕΤΤΑΚΟΥΝ
Δεν θα ήταν υπερβολή αν έλεγε κανείς ότι ο Απίτσατπονγκ Βιρασεττάκουν είναι ο δημιουργός – φαινόμενο του art house ασιατικού κινηματογράφου των τελευταίων δέκα χρόνων. Κορυφαία στιγμή της ιδιαίτερα προσωπικής πορείας του στο παγκόσμιο ανεξάρτητο σινεμά, ήταν η πρόσφατη βράβευσή του με τον Χρυσό Φοίνικα στο Φεστιβάλ των Κανών, για την ταινία του Uncle Boonmee who can recall his past lives.
Φέτος, στο 51ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, το οποίο θα πραγματοποιηθεί από τις 3 έως τις 12 Δεκεμβρίου 2010, οι Ημέρες Ανεξαρτησίας παρουσιάζουν πλήρη ρετροσπεκτίβα στο έργο του Απίτσατπονγκ Βιρασεττάκουν, με την πολύτιμη βοήθεια του ίδιου του σκηνοθέτη.
Το Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης ανέκαθεν στήριζε και πρόβαλε το έργο του Απίτσατπονγκ Βιρασεττάκουν. Το 2002 η ταινία Για πάντα δικός σου / Blissfully yours, τιμημένη με το βραβείο του τμήματος Ένα Κάποιο Βλέμμα του φεστιβάλ των Κανών, απέσπασε τον Χρυσό Αλέξανδρο στο 43ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, ενώ το 2006 το Σύνδρομα κι ένας αιώνας / Syndromes and a Century προβλήθηκε στο τμήμα Ημέρες Ανεξαρτησίας.
Ο Απίτσατπονγκ Βιρασεττάκουν έχει αναδειχθεί ως ο πιο καταξιωμένος ανεξάρτητος κινηματογραφιστής της Ταϊλάνδης, καθώς και ως ένας από τους πιο ιδιοσυγκρασιακούς εκπροσώπους του παγκόσμιου σινεμά. Η κινηματογραφική διαδρομή του, η οποία περιλαμβάνει έξι ταινίες μεγάλου μήκους και πάνω από είκοσι ταινίες μικρού μήκους, έχει αποσπάσει ποικίλες διακρίσεις σε μεγάλα φεστιβάλ του κόσμου και μια θέση στους εφτά σημαντικότερους σκηνοθέτες της δεκαετίας, σύμφωνα με το «Sight and Sound». Όχι τυχαία, φιλμ όπως το Σύνδρομα και ένας αιώνας και το Tropical malady - η πρώτη ταϊλανδέζικη ταινία που προβλήθηκε στο διαγωνιστικό τμήμα του φεστιβάλ των Κανών το 2004, όπου και τιμήθηκε με το βραβείο κριτικής επιτροπής - συγκαταλέγονται σε πλήθος από λίστες κριτικών με τις καλύτερες ταινίες των τελευταίων δέκα ετών.
Πολύπλευρη καλλιτεχνική φυσιογνωμία, ο ταϊλανδός δημιουργός σημειώνει έντονη παρουσία και στο χώρο των εικαστικών. Έργα του – κατά βάση βιντεοεγκαταστάσεις - έχουν ταξιδέψει σε μουσεία και γκαλερί όλου του κόσμου, αποσπώντας θερμές κριτικές, ενώ το 2005 το Υπουργείο Πολιτισμού της Ταϊλάνδης του απένειμε το φημισμένο βραβείο εικαστικών τεχνών Silpatorn.
Το σινεμά του Απίτσατπονγκ Βιρασεττάκουν, βαθιά προσωπικό, αισθητικά πρωτοπόρο και φορμαλιστικά τολμηρό, δύσκολα κατατάσσεται σε ένα κινηματογραφικό είδος, εξαιτίας ακριβώς της μοναδικότητας του ύφους του. Οι ταινίες του, εμποτισμένες με ένα λεπτών αποχρώσεων υπόγειο χιούμορ, εντυπώνουν θεματικές που τον απασχολούν καθ’ όλη την δημιουργική του πορεία, όπως η ασιατική πραγματικότητα και ο δυτικός κόσμος, η σεξουαλικότητα και πιο συγκεκριμένα η ομοφυλοφιλία, η μνήμη, αλλά και η αλληλεπιδραστική σχέση ανάμεσα στον άνθρωπο και τη φύση. Η κινηματογραφική του γραφή, ανένταχτη και μεταβλητή: Οι ταινίες του «ενσαρκώνουν» την ίδια στιγμή ποιήματα, ζωγραφικούς πίνακες, όνειρα και ψευδαισθήσεις, που αναδύονται μέσα από ελλειπτική αφήγηση, μέσα από αλλόκοτες εικόνες, οι οποίες προκαλούν τον θεατή να τις αποκρυπτογραφήσει με τον δικό του τρόπο.
Δημιουργώντας εκτός του κυκλώματος των ταϊλανδέζικων στούντιο και με εμφανή πειραματική διάθεση, ο Απίτσατπονγκ Βιρασεττάκουν χρησιμοποιεί συχνά ερασιτέχνες ηθοποιούς και αυτοσχεδιαστικούς διάλογους, εξερευνώντας τα ρευστά όρια ανάμεσα στη μυθοπλασία και το ντοκιμαντέρ. Ο δημιουργός είναι ιδρυτικό μέλος της εταιρείας Kick the Machine, σκοπός της οποίας είναι η ενεργή υποστήριξη του πειραματικού σινεμά και βίντεο στην Ταϊλάνδη, καθώς και η προώθηση του έργου της νέας γενιάς ταϊλανδών κινηματογραφιστών σε εγχώριο και παγκόσμιο επίπεδο. Στην ιδιαίτερη πατρίδα του, πάντως, οι αντισυμβατικές δημιουργίες, η πολιτική τοποθέτηση και οι γενικότερες απόψεις του για την Τέχνη και τη ζωή, τον καθιστούν ως μια από τις πλέον αμφιλεγόμενες καλλιτεχνικές προσωπικότητες μιας χώρας η οποία παραμένει κοινωνικά συντηρητική και πολιτικά ασταθής. Από την πλευρά του, ο ίδιος ο σκηνοθέτης, έχοντας στο παρελθόν αντισταθεί στην λογοκρισία του καθεστώτος – χαρακτηριστικό παράδειγμα η ταινία Σύνδρομα και ένας αιώνας - υπερασπίζεται τις θέσεις του μέσα από το έργο του.
Με το βλέμμα του σταθερά προσανατολισμένο στην ανεξάρτητη «όχθη» της Έβδομης Τέχνης, ως όχημα ύψιστης ελευθερίας της δημιουργικής έκφρασης, ο Απίτσατπονγκ Βιρασεττάκουν έκανε το ντεμπούτο του το 2000 με το Mysterious Object at Noon, ταινία που ακροβατεί ανάμεσα στο ντοκιμαντέρ και τη μυθοπλασία, ξετυλίγοντας ένα ντόμινο ιστοριών που χτίζεται σταδιακά μέσα από τα λόγια ανθρώπων τους οποίους ο δημιουργός συναντά σε ένα ελκυστικό οδοιπορικό του στην Ταϊλάνδη. Στο βραβευμένο Για πάντα δικός σου / Blissfully yours (2002), η μετανάστευση, ο έρωτας και το φυσικό περιβάλλον ως τρίτος και καθοριστικός πρωταγωνιστής του φιλμ, διαμορφώνουν εύθραυστες ισορροπίες όσον αφορά στην αναζήτηση της απόλυτης ευτυχίας. Αποτίνοντας φόρο τιμής στην ταϊλανδέζικη ποπ κινηματογραφική κουλτούρα, ο Απιτσατπόνγκ Ουερασεθακούλ σκηνοθετεί το 2004 το The Adventure of Iron Pussy, σατιρίζοντας και κριτικάροντας την ερωτική βιομηχανία της χώρας του, ενώ στο Tropical malady (2005) ταράζει τα νερά αφηγούμενος μια ιδιαίτερη ερωτική ιστορία ανάμεσα σε έναν στρατιώτη και έναν χωρικό με φόντο την ταϊλανδέζικη επαρχία. Το 2006, με το Σύνδρομα και ένας αιώνας αγγίζει την σκηνοθετική του ωριμότητα και, αντλώντας έμπνευση από τις ζωές των γονιών του, ανακαλεί προσωπικές παιδικές μνήμες σε μια λιτή και συγκινητική απόπειρα να εξισορροπήσει το παρελθόν με το παρόν, και πάλι στον άξονα της ευδαιμονίας.
Η νέα ταινία του Απίτσατπονγκ Βιρασεττάκουν Uncle Boonmee who can recall his past lives αφηγείται τις τελευταίες ημέρες του Μπούνμι, ο οποίος πάσχοντας από νεφρική ανεπάρκεια και με πλήρη επίγνωση του επικείμενου θανάτου του, επιθυμεί να περάσει τις τελευταίες ημέρες του στο σπίτι. Εκεί θα συναντήσει φαντάσματα από το παρελθόν του, όπως η νεκρή γυναίκα του, ενώ παράλληλα θα πραγματοποιήσει ένα ταξίδι που διατρέχει τις προηγούμενες ζωές του. Η ταινία αποτελεί τμήμα του πολυ-πλατφορμικού project Primitive που υπογράφει ο σκηνοθέτης, βασικές θεματικές του οποίου είναι ο αφανισμός και η μνήμη. Επίκεντρο του project είναι η ταϊλανδέζικη περιοχή Ναμπούα, όπου γυρίστηκε η ταινία, ένας τόπος στον οποίο έχουν γραφτεί ορισμένες από τις πιο αιματηρές σελίδες της ιστορίας της χώρας, καθώς η περίοδος από τη δεκαετία του ’60 μέχρι τις αρχές του ’80 σημαδεύτηκε από τις βίαιες αντιπαλότητες μεταξύ των κομμουνιστών αγροτών και της ταϊλανδέζικης κυβέρνησης. Παράλληλα, την περιοχή στοίχειωνε ένας μυστηριώδης θρύλος για το φάντασμα μιας χήρας η οποία αιχμαλώτιζε τους άνδρες που τολμούσαν να εισβάλλουν στον κόσμο της.
Για τον Απίτσατπονγκ Βιρασεττάκουν, οι ταινίες του αποτελούν ερμηνείες της προσωπικής του αισθητηριακής αντίληψης, ένα είδος καλλιτεχνικού διαλογισμού. «Μακάρι να υπήρχαν λέξεις για να περιγράψω αυτές τις αισθήσεις», υποστηρίζει ο ίδιος. Το κατορθώνει, σίγουρα, μέσα απ’ τις εικόνες του.
