20 ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΟΝ ΘΑΝΑΤΟ ΤΟΥ ΜΕΓΑΛΟΥ ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΥ
«Εστω και αν ο Fassbinder δεν είχε κάνει τίποτε άλλο παρά το Berlin Alexanderplatz, θα ανήκε και πάλι εξ ολοκλήρου στο Πάνθεον»
(Andrew Sarris)
Αν ο Rainer Werner Fassbinder ζούσε σήμερα θα ήταν ένας μεσήλικας, 57 χρονών. Το τέλος της ζωής του ήρθε ωστόσο πρόωρα, όταν στις 10 Ιουνίου του 1982 πέθανε σε ηλικία μόλις 37 χρονών. Στα δεκαέξι χρόνια δημιουργίας του πρόλαβε να γυρίσει 44 ταινίες και τηλεοπτικές παραγωγές που έμελλε να μείνουν κληρονομιά μοναδική στον παγκόσμιο κινηματογράφο και να εισάγουν το δημιουργό τους στο Πάνθεον των μεγάλων σκηνοθετών.
Με την ευκαιρία της επετείου των 20 χρόνων από το θάνατο του Rainer Werner Fassbinder το 43ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης με τη συνεργασία του Goethe Institut Internationes Θεσσαλονίκης προβάλει για πρώτη φορά στη μεγάλη οθόνη την αριστουργηματική σειρά που γύρισε ο σκηνοθέτης το 1980 για λογαριασμο της τηλεόρασης της Δυτικής Γερμανίας, Berlin Alexanderplatz, και που πρωτοπαρουσιάστηκε από την ΕΤ-1 το 1983.
Η επική αυτή δημιουργία, συνολικής διάρκειας 16 ωρών, κατέχει ξεχωριστή θέση στην ιστορία του παγκόσμιου κινηματογράφου καθώς σηματοδοτεί μια από τις σπάνιες εκείνες περιπτώσεις που η τηλεόραση συναγωνίζεται την 7η τέχνη στο μεγαλείο των εκφραστικών της μέσων, αποτελώντας ταυτόχρονα σταθμό στη ζωή και το έργο του R. W. Fassbinder. Αποτελούμενη από 13 επεισόδια και έναν επίλογο, θα μπορούσε να είναι απλά μια ταινία σε 14 μέρη ή πιο απλά ένα κινηματογραφικό έπος με την υπογραφή του μεγαλύτερου σκηνοθέτη της μεταπολεμικής Γερμανίας.
Βασισμένη στο ομώνυμο μυθιστόρημα του Alfred Doblin, η σειρά είναι ένα μωσαϊκό χαρακτήρων και ιστοριών βγαλμένων από τον υπόκοσμο του Βερολίνου στην ταραχώδη εποχή του μεσοπολέμου.
Στο επίκεντρο της πολυεπίπεδης αυτής ξενάγησης βρίσκεται ο Hanz Biberköpf, ένας τυπικός Φασμπιντερικός αντι-ήρωας που αγωνίζεται μάταια να βρει το δρόμο του μέσα στην σκοτοδείνη μιας κοινωνίας που βαδίζει σταθερά προς το ναζισμό. Σκοτεινός, σκληρός και βαθύτατα μελοδραματικός, ο Fassbinder χτίζει το πορτρέτο ενός κλειστοφοβικού και καταπιεστικού κοινωνικού συνόλου που οδηγεί αναποφευκτα τα μέλη του στην εκμετάλλευση και συντριβή όλων αυτών που αγαπούν.
Σε συνάρτηση πάντα με το περιεχόμενο, το ύφος και τις μεγαλειώδεις διαστάσεις της σειράς, το 43ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης έχει προγραμματίσει την προβολή της σε έναν εξίσου επικό μαραθώνιο μεταμεσονύκτιων προβολών τα βράδια της Παρασκευής 15, Σαββάτου 16 και Κυριακής 17 Νοεμβρίου, των τριών δηλαδη τελευταίων ημερών του Φεστιβάλ. Κάθεμια από τις προβολές αυτές θα διαρκεί 5 ώρες, ξεκινώντας στη 1 μετά τα μεσάνυχτα και τελειώνοντας τα ξημερώματα της ίδιας ημέρας.
Κατά τη διάρκεια των προβολών θα γίνονται 2 διαλείμματα και μετά τη λήξη τους θα ακολουθεί πρωινό για το κοινό. Σε κάθε μια από τις προβολές θα παιχτούν διεξοδικά τα επεισόδια της σειράς με τελεύταίο τον Επίλογο, ενώ τη Δευτέρα 18 Νοεμβρίου θα ξαναπροβληθεί η σειρά ολόκληρη στην αίθουσα ΠΑΥΛΟΣ ΖΑΝΝΑΣ σε ένα κινηματογραφικό saga που θα ξεκινήσει στις 9 το πρωί για να τελειώσει στις 12 το βράδυ.
Ενας φόρος τιμής στο μεγάλο αυτό δημιουργό, μια μοναδική ευκαιρεία να ξαναδεί το κοινό την αριστουργηματική αυτή σειρά στη μεγάλη οθόνη αλλά και να τη γνωρίσουν όσοι δεν την έχουν δει στην τηλεόραση, σε κάθε περίπτωση το 43ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης προσκαλεί και προκαλεί το κοινό του να περάσει Λευκές Νύχτες με το Rainer Werner Fassbinder.
«Ο Hanz Biberköpf είμαι εγώ»
(Rainer Werner Fassbinder)
Ο FASSBINDER ΚΑΙ ΤΟ ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΤΟΥ ALFRED DÖBLIN. Την παραμονή της πρώτης μετάδοσης του Berlin Alexanderpatz στην τηλεόραση της Δ. Γερμανίας, ο Reiner Werner Fassbinder δήλωσε ότι ήταν ο πρωταγωνιστής του, υπογραμμίζοντας έτσι την πλήρη ταύτιση δημιουργού και έργου που τροφοδοτεί το Berlin Alexanderplatz.
Η ιστορία της ταύτισης αυτής πάει πίσω, στα εφηβικά χρόνια του σκηνοθέτη, όταν διάβασε για πρώτη φορά το ομώνυμο μυθιστόρημα του Alfred Döblin. To «Berlin Alexanderplatz» εκδόθηκε για πρώτη φορά στη Γερμανία το 1929, για να μείνει στην ιστορία της γερμανικής λογοτεχνίας ως το επιστέγασμα του γερμανικού μοντερνισμού. Ογκώδες, χειμαρρώδες και εξαιρετικά σύνθετο, το μυθιστόρημα του Döblin είναι για τη γερμανική λογοτεχνία ό,τι και ο «Οδυσσέας» του Joyce ή το «Αναζητώντας το Χαμένο Χρόνο» του Proust στις δικές τους χώρες.
Η γραφή του Döblin επιχειρεί να αναπλάσει την πολυμορφία, τη συνεχή κίνηση, την ασταμάτητη βοή και τη χαοτική πραγματικότητα της καθημερινής ζωής σε μια μεγαλούπολη όπως το Βερολίνο. Ενας τεράστιος αριθμός χαρακτήρων και οι ιστορίες που τους περικυκλώνουν συντίθενται κάτω από την πένα του συγγραφέα για να δώσουν φωνή σε μια ορισμένη πολιτική, κοινωνική και ιστορική στιγμή της γερμανικής ιστορίας: αυτής, δηλαδή, της ενδιάμεσης φάσης μεταξύ της εθνικής συντριβής που υπέστη η χώρα κατά τον 1ο Παγκόσμιο Πόλεμο και της ιλιγγιώδους ανόδου του Ναζισμού και του 2ου Παγκοσμίου Πολέμου.
Πρωταγωνιστής του μυθιστορήματος είναι ο Franz Biberköpf, ένας μικρο-εγκληματίας που βγαίνει από τη φυλακή με την επιθυμία να ζήσει μια έντιμη ζωή, ώσπου γνωρίζει τον Reinhold, ένα μυστηριώδη άντρα που ασκεί μια ανεξήγητη και εντονότατη γοητεία πάνω του. Η σχέση των δύο ανδρών θα καθορίσει την πορεία της πλοκής και κυρίως της ζωής του Biberköpf, που θα δει τις επιθυμίες του να συνθλίβονται κάτω από τις πιέσεις της κοινωνίας αλλά και την επιρροή του φίλου του.
«Κατ’ αρχήν το βιβλίο αυτό δεν με κέρδισε καθόλου. Αντίθετα, οι πρώτες σελίδες, πιθανότατα οι πρώτες διακόσιες, με έκαναν να πλήξω τόσο πολύ», λέει ο σκηνοθέτης για την πρώτη φορά που διάβασε το βιβλίο που θα τον σημάδευε τελικά ευ όρου ζωής. «Αλλά το Berlin Alexanderplatz τελικά δεν με βοήθησε μόνο σ’ ένα είδος ηθικής ωρίμανσης, υπήρξε επίσης για μένα –που ήμουν πραγματικά απειλημένος κατά την εφηβεία μου- ένα απλό, αληθινό και συγκεκριμένο βοήθημα στη ζωή μου… Το διάβασα σαν την ιστορία δύο ανδρών, η ελάχιστη ζωή των οποίων συντρίφτηκε πάνω σε αυτή τη γη επειδή δεν είχαν το κουράγιο να αναγνωρίσουν ότι κατά κάποιο τρόπο αγαπιόντουσαν, ότι κάτι μυστηριώδες ένωνε περισσότερο απ’ ότι συνήθως είναι αποδεκτό μεταξύ ανδρών», συνεχίζει ο σκηνοθέτης για να καταλήξει ως εξής: «Το μυθιστόρημα αυτό – ένα έργο τέχνης – είχε συμβάλλει αποφασιστικά στην εξέλιξη της ζωής μου».
«Οι χαρακτήρες του Fassbinder είναι δέσμιοι ενός ακατανόητου κόσμου, δέσμιοι των δικών τους συναισθημάτων που αδυνατούν να αναλύσουν»
(Peter W. Jansen, Wolfram Schutte)
Η ΖΩΗ ΤΟΥ FASSBINDER & Ο ΝΕΟΣ ΓΕΡΜΑΝΙΚΟΣ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΣ O Rainer Werner Fassbinder γεννήθηκε το 1945 στο Μόναχο, ένα μόλις χρόνο μετά τη λήξη του 2ου Παγκοσμίου Πολέμου και την πτώση του 3ου Ράιχ. Ηταν ένα ακόμα από τα πολλά ορφανά του πολέμου, τα παιδιά αυτά που μετεξελίχθηκαν στη μεταπολεμική γενιά της Γερμανίας και έφεραν στο προσκήνιο μια σειρά σκηνοθετών που δημιούργησαν ένα κινηματογραφικό ρεύμα, γνωστό στην ιστορία ως Νέος Γερμανικός Κινηματογράφος.
Rainer Werner Fassbinder, Volker Schlöndorff, Alex Kluge, Wim Wenders, Werner Herzog, Margarethe von Trotta: δημιουργοί που χάραξαν την ιστορία του κινηματογράφου, ο καθένας τους με την προσωπική γραφή και όλοι μαζί ως εκπρόσωποι του Νέου Γερμανικού Κινηματογράφου. Στο έργο τους συναντάμε τους προβληματισμούς μιας γενιάς που είτε μεγάλωσε χωρίς πατέρα είτε έστρεψε το βλέμμα του μακριά από τον πατέρα-ναζιστή. Συναντάμε επίσης την εμμονή με την αμερικανική κουλτούρα, με το σινεμά του Χόλιγουντ και με μια ολόκληρη χώρα, τις ΗΠΑ, που με την παρουσία των στρατευμάτων της στη μεταπολεμική Γερμανία στάθηκε παράδειγμα για τις νέες γενιές Γερμανών.
Ο Νέος Γερμανικός Κινηματογράφος γεννήθηκε μέσα σε αυτό το κλίμα. Από τους δημιουργούς που τον συνέθεσαν, ο Rainer Werner Fassbinder θεωρείται και είναι ο πιο σημαντικός.
Η ζωή του υπήρξε ταραχώδης και αντίστοιχη μόνο με αυτή ενός ακόμα μεγάλου Ευρωπαίου σκηνοθέτη, του P.P. Pasolini. Ορφανός, μοναχικός και αψίκορος, ο Fassbinder αντιμετώπισε τόσο εσωτερικούς όσο και εξωτερικούς δαίμονες. Η συμφιλίωση με τη σεξουαλική του ταυτότητα, η μοναχική και καταπιεσμένη ζωή ενός ομοφυλόφιλου άνδρα αλλά και η ροπή προς τα ναρκωτικά αποτέλεσαν προβλήματα στη ζωή του που είχαν ωστόσο μια μοναδική κινηματογραφική μετουσίωση.
Το έργο του, ίσως το πιο παραγωγικό στην ιστορία του ευρωπαϊκού σινεμά (44 ταινίες μέσα σε 17 χρόνια!), ασχολείται με ανθρώπους που ζουν στο περιθώριο, κοινωνικά και υπαρξιακά. Οι χαρακτήρες του, περιχαρακωμένοι από τις πιέσεις της κοινωνίας, στρέφονται στην αυτοκαταστροφή και τη βία σε μια απεγνωσμένη προσπάθεια να υπάρξουν.
Ο προβληματισμός αυτός βρήκε την ιδανική ενσάρκωση μέσα από το είδος του μελοδράματος. Κάθε ταινία του Fassbinder είναι ένα μελόδραμα, εξίσου δακρύβρεχτο με τα ανάλογα του είδους αλλά σαφώς πιο σκοτεινό και σκληρό από αυτά. Η ανθρώπινη παρακμή, ο πόνος και η αδυναμία έκφρασης των συναισθημάτων είναι στην καρδιά του Φασμπιντερικού μελοδράματος.
To Berlin Alexanderplatz είναι ένα ακόμα από αυτά τα μελοδράματα του Γερμανού δημιουργού. Γυρισμένο εξ ολοκλήρου με μια 16άρα κάμερα στην περίοδο 1979-1980, αποτελεί όνειρο ζωής του δημιουργού του και κορύφωση της δημιουργικής του πορείας. Mε άλλα λόγια, είναι το αριστούργημα του.
ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΡΟΒΟΛΩΝ
• Παρασκευή 15 Νοεμβρίου Εναρξη 01:00 Επεισόδια 1, 2, 3, 4, 5 Συνολική Διάρκεια: 320’
• Σάββατο 16 Νοεμβρίου Εναρξη 01:00 Επεισόδια 6, 7, 8, 9, 10 Συνολική Διάρκεια: 300’
• Κυριακή 17 Νοεμβρίου Εναρξη 01:00 Επεισόδια: 11, 12, 13, Επίλογος
Συνολική Διάρκεια 290’ (Σε όλες τις προβολές θα γίνονται 2 διαλείμματα) ΠΑΥΛΟΣ ΖΑΝΝΑΣ – ΟΛΥΜΠΙΟΝ RENAULT
• Δευτέρα 18 Νοεμβρίου Εναρξη 09:00 – Λήξη 24:00 Προβολή του συνόλου της σειράς H ειδική προβολή «Λευκές Νύχτες με τον Fassbinder» γίνεται σε συνεργασία με το Goethe Institut Internationes Θεσσαλονίκης.
