48ο ΦΚΘ - Focus - Σύγχρονοι Πόλεμοι

 

 

«Αναρωτιόμασταν που ζούσε ο πόλεμος, τι ήταν αυτό που τον έκανε τόσο χυδαίο. Τώρα συνειδητοποιούμε πως ξέρουμε που ζει... Μέσα μας»

 

Αλμπέρ Καμύ

 

 

«Σύγχρονοι πόλεμοι» είναι ο θεματικός άξονας του φετινού Focus, της ενότητας που πρωτοσυστήθηκε πέρυσι με τον κύκλο ταινιών «Εφηβικός Πόθος / Εφηβικός Πόνος» και επιστρέφει δριμύτερη στο 48^ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, με ένα μείζον θέμα, πολύπλευρο, επίκαιρο και διαχρονικό. Φιλοδοξία του φετινού Focus, είναι να επαναπροσδιορίσει την έννοια της «σύγκρουσης» στη σύγχρονη εποχή και να αναδείξει τις παραμέτρους, οικονομικές, πολιτικές, θρησκευτικές και άλλες, λιγότερο διακριτές, που οδηγούν τη σημερινή, παγκοσμιοποιημένη, κοινωνία σε εντάσεις και τριβές.

 

Μέσα από μια επιλογή ταινιών πρόσφατης παραγωγής (2006 – 2007) απ’ όλο τον κόσμο, η ενότητα Focus – την οποία επιμελείται ο Κωνσταντίνος Κοντοβράκης - θα επιχειρήσει να ερευνήσει τον τρόπο με τον οποίο οι Σύγχρονοι Πόλεμοι αντανακλούν στις ανθρώπινες σχέσεις, την κοινωνία, την οικονομία, το φύλο, τις φυλές, τις θρησκευτικές πεποιθήσεις, αλλά και να αναδείξει την ίδια την ανθρώπινη ύπαρξη και τη δύναμη της επιβίωσης, σε έναν – πολύ συχνά - βάναυσο κόσμο. Έναν σύγχρονο κόσμο, στον οποίον η «αντίφαση» βρίσκει τον πιο ισχυρό σύμμαχό της, καθώς για πρώτη φορά στην ιστορία του πλανήτη, οι ξεριζωμένοι πληθυσμοί, οι πολεμικές συρράξεις και η απόλυτη φτώχεια, πολλαπλασιάζονται στον αντίποδα του συσσωρευμένου πλούτου και μιας ραγδαίας τεχνολογικής ανάπτυξης.

 

Η ίδια αντίφαση διαφοροποιεί και τους σύγχρονους πολέμους, από αυτούς άλλων εποχών. Τα στοιχεία του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών, είναι ανατριχιαστικά, καθώς έχει υπολογιστεί ότι «στις μέρες μας περίπου το 90% των θυμάτων πολέμου είναι άμαχος πληθυσμός, η πλειοψηφία των οποίων είναι γυναίκες και παιδιά, σε αντίθεση με τον προηγούμενο αιώνα, που το 90% των θυμάτων πολέμου ήταν στρατιώτες».

 

Ένας πόλεμος όμως, δεν διεξάγεται μόνο στα πολεμικά μέτωπα. Μικροί πόλεμοι ξεσπούν ενδοοικογενειακά, σε τοπικές κοινωνίες, αλλά και ως μετατραυματικές εμπειρίες, στοιχειώνουν τον ανθρώπινο νου, αλλά και κοινωνικές συνειδήσεις. Χαρακτηριστικό παράδειγμα, αποτελεί η ταινία Munyurangabo του Lee Isaac Chung (Ρουάντα / ΗΠΑ), ένα οδοιπορικό δυο παιδιών τα οποία κουβαλούν εικόνες θανάτου από την γενοκτονία στην Ρουάντα και αναζητούν δικαιοσύνη, αλλά και την επαφή με τις ρίζες τους. Η φιλία τους δοκιμάζεται, ενώ ο κόσμος των ενηλίκων, τους αποκαλύπτεται, αδυσώπητος και παράλογος. Η ταινία, γυρισμένη με μη επαγγελματίες ηθοποιούς, αναζητά τα φαντάσματα ενός πολέμου που εξακολουθεί να λειτουργεί διχαστικά ακόμα και σήμερα και επιχειρεί ένα ταξίδι στη συλλογική μνήμη, σ’ έναν τόπο που ακολουθεί τους δικούς του – ακατανόητους για τον δυτικό κόσμο – κανόνες. Η ταινία, η πρώτη αφηγηματική ταινία που γυρίστηκε ποτέ στη γλώσσα Kinyarwanda, προβλήθηκε στα φεστιβάλ των Καννών (Un Certain Regard) και του Τορόντο.

 

Αλήθειες που αφορούν στην εμπορευματοποίηση του Ολοκαυτώματος αναζητά η ταινία AlongCameTourists του Robert Thalheim (Γερμανία). Με αφετηρία το Άουσβιτς, η ταινία εστιάζει στον τρόπο με τον οποίο η άβυσσος ενός οδυνηρού παρελθόντος, εξακολουθεί να στοιχειώνει το σήμερα. Ο Thalheim ισορροπεί ανάμεσα στην ειρωνεία και τον κυνισμό, τον θυμό και την χαρά, την επίγνωση και την άγνοια και δημιουργεί μια ειλικρινή – ως προς τις προθέσεις, αλλά και το αποτέλεσμα – ταινία.

 

Με τη φόρμα του ντοκιμαντέρ, αλλά και με τα όρια του κινηματογράφου πειραματίζονται δυο ταινίες της ενότητας Focus: Το AFR του Morten Hartz Kaplers (Δανία) και το StrangeCulture της Lynn Hershman Leeson (ΗΠΑ). To ψευδοντοκιμαντέρ (mockumentary) AFR συνδυάζει στοιχεία πραγματικότητας και μυθοπλασίας, προκειμένου να «κατασκευάσει» ένα δράμα. Ο σκηνοθέτης Morten Hartz Kaplers, ρισκάρει, εξαπατώντας πολιτικούς απ’ όλο τον κόσμο και δημιουργεί μια διασκεδαστική, πολυεπίπεδη, προκλητική σάτυρα. Το AFR αποτελεί ουσιαστικά ένα σχόλιο για τον κόσμο των ΜΜΕ, αλλά και για τον διεθνή πολιτικό στίβο. 

 

Στο StrangeCulture η Lynn Hershman Leeson, σπάει τους κανόνες του ντοκιμαντέρ, για να αφηγηθεί με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, την ιστορία του Αμερικανού καλλιτέχνη και καθηγητή Στιβ Κουρτζ, ο οποίος έχει παραπεμφθεί από τις αμερικανικές αρχές, προκειμένου να δικαστεί για βιοτρομοκρατία. Το ντοκιμαντέρ, στο οποίο συμμετέχουν γνωστοί ηθοποιοί, ανάμεσά τους, η Τίλντα Σουίντον και ο Πίτερ Κογιότ, ασκεί έντονη κριτική στην πολιτική ηγεσία των ΗΠΑ, επισημαίνει τους κινδύνους που εγκυμονούν για τους καλλιτέχνες οι οποίοι αμφισβητούν πολιτικές τακτικές, κι όλα αυτά μέσα στο κλίμα παράνοιας που επικρατεί στη χώρα μετά το τρομοκρατικό χτύπημα της 9/11.

 

Την ιστορία ενός νεαρού Τυνήσιου καθώς «βυθίζεται» στον θρησκευτικό φονταμενταλισμό, αφηγείται η ταινία MakingOf του Nouri Bouzid (Τυνησία / Μαρόκο). Το ταξίδι «καθόδου» ξεκινά από τους δρόμους της Τυνησίας, όπου ο 25χρονος νεαρός Bahta, ηγείται μιας ομάδας χορευτών του break dance. Με το ξέσπασμα του νέου κύματος των εχθροπραξιών στο Ιράκ το 2003, ο Bahta, πέφτει θύμα μιας ομάδας φονταμενταλιστών, η οποία τον προορίζει για καμικάζι σε επίθεση αυτοκτονίας. Το φιλμ αντηχεί την ανεξάρτητη φωνή Αράβων καλλιτεχνών οι οποίοι, σε έναν κόσμο αγκιστρωμένο στο παρελθόν, θίγουν απαγορευμένα θέματα.

 

Μια άλλη – εξίσου τραγική - όψη της προσήλωσης στα θρησκευτικά «πιστεύω» αναδεικνύει το οικογενειακό δράμα MyFather, MyLord του πρωτοεμφανιζόμενου David Volach (Ισραήλ). Ένα ανήλικο παιδί, γιος ενός αξιοσέβαστου ραβίνου, μεγαλώνει μέσα σε ένα καταπιεστικό θρησκευτικό περιβάλλον. Η αφύπνιση του παιδιού, πυροδοτεί μια σειρά οικογενειακών καταστάσεων και εσωτερικών συγκρούσεων, στις οποίες η αναζήτηση της αλήθειας πνίγεται στον βωμό μιας τυφλής πίστης. Το φιλμ απέσπασε το βραβείο καλύτερης ταινίας μυθοπλασίας στο Φεστιβάλ της Tribeca.

 

Σε αντίθεση με τις υπόλοιπες ταινίες της ενότητας, το BogofBeasts του Claudio Assis (Βραζιλία), εισχωρεί στον πιο νοσηρό – «αθόρυβο» τις περισσότερες φορές - πόλεμο που διαλύει τον κοινωνικό ιστό, από τα θεμέλιά του: την ψυχολογική και σωματική κακοποίηση που υφίστανται οι γυναίκες εντός ενός οικογενειακού ή στενού κοινωνικού περιβάλλοντος . Με φόντο την επαρχία της Βραζιλίας, η ταινία καταδύεται σε μια ιστορία εκπόρνευσης, σεξουαλικής εκμετάλλευσης και απερίγραπτης βίας, με θύμα μια έφηβη κοπέλα και θύτη, τον ίδιο της τον παππού. Ένα δυνατό δράμα, με ήρωες παγιδευμένους σε έναν φαύλο κύκλο πόνου, δυστυχίας και αδιεξόδου.

 

Οι παραπάνω ταινίες, είναι κάποιες μόνο -   ενδεικτικές - του φετινού θεματικού κύκλου της ενότητας Focus.