ΗΜΕΡΙΔΑ
ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΕΣ ΜΟΡΦΕΣ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗΣ ΚΑΙ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ
Ο τρόπος λειτουργίας και ο ρόλος των blogs στην ενημέρωση, αλλά και στην ποιότητα της δημοκρατίας, ειδικά μετά την ανάδειξή τους σε κυρίαρχο μέσο κατά τη διάρκεια των γεγονότων του περασμένου Δεκεμβρίου, συζητήθηκαν στην ημερίδα με θέμα «Εναλλακτικές μορφές ενημέρωσης και δημοκρατία», η οποία πραγματοποιήθηκε τη Δευτέρα 16 Μαρτίου στην αίθουσα «Τζον Κασσαβέτης», στην Αποθήκη 1 του Λιμανιού, στο πλαίσιο του 11ου Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης.
Στην ημερίδα, την οποία άνοιξε ο καλλιτεχνικός διευθυντής του Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης, Δημήτρης Εϊπίδης, ρόλο συντονιστή είχε ο δημοσιογράφος και σκηνοθέτης Στέλιος Κούλογλου, ενώ συμμετείχαν οι δημοσιογράφοι Πάσχος Μανδραβέλης και Ηλίας Κανέλλης, ο κοινωνιολόγος και αναπληρωτής καθηγητής στην Σχολή Δημοσιογραφίας και ΜΜΕ του ΑΠΘ, Γρηγόρης Πασχαλίδης, ο blogger και παρουσιαστής διαδικτυακής τηλεοπτικής εκπομπής, Νικόλας Μπαρδάκης, καθώς ο σκηνοθέτης Φάμπιο Ούιτακ / Fabio Wuytack, το έργο του οποίου Persona Non Grata προβλήθηκε στο 11ο ΦΝΘ.
Στον χαιρετισμό του, ο καλλιτεχνικός διευθυντής του 11ου Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης Δημήτρης Εϊπίδης, σημείωσε ότι: «Η ημερίδα αυτή, η πρώτη της φετινής διοργάνωσης, ασχολείται με θέματα επικαιρότητας και ιδιαίτερης σημασίας για εμάς τους Έλληνες, έπειτα από τα συμβάντα του Δεκεμβρίου». Στη συνέχεια, έδωσε την σκυτάλη στον συντονιστή της ημερίδας Στέλιο Κούλογλου, χαρακτηρίζοντάς τον ως «σταθερή αξία στο χώρο της εναλλακτικής ενημέρωσης, σταθερό φίλο και σταθερά παρόντα στο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης από την πρώτη χρονιά που λειτούργησε».
«Το Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης αποτελεί ένα παράθυρο που ανοίγει κάθε χρόνο για τους δημιουργούς ντοκιμαντέρ, στην Ελλάδα και όχι μόνο», ανέφερε ο δημοσιογράφος και διευθυντής της εναλλακτικής διαδικτυακής «Τηλεόρασης Χωρίς Σύνορα» (tvxs.gr), Στέλιος Κούλογλου. Ο ίδιος συμπλήρωσε ότι η ημερίδα μεταδόθηκε ζωντανά μέσα από τον δικτυακό τόπο www.tvxs.gr, όπως αναμένεται να μεταδοθούν τόσο η ημερίδα για τον κοινωνικό ρόλο των φεστιβάλ ντοκιμαντέρ (Τρίτη 17/3, αίθουσα Τζον Κασσαβέτης, 11.00 - 13.00), όσο και η τελετή λήξης του 11ου Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης (Σάββατο 21/3, Ολύμπιον, 20.30). Επίσης, έκανε μια ξεχωριστή αναφορά στον Fabio Wuytack, τονίζοντας ότι «το ντοκιμαντέρ του, Persona Non Grata, συμβάλλει στην ανάδειξη των προβλημάτων που τα συμβατικά ΜΜΕ δεν θέλουν ή δεν μπορούν να αναδείξουν».
Στην εισήγησή του, ο δημοσιογράφος και πολιτικός αναλυτής της «Καθημερινής» και του τηλεοπτικού σταθμού «Σκάι», Πάσχος Μανδραβέλης, επικεντρώθηκε στα «κενά ερμηνείας» που άφησαν τα γεγονότα του περασμένου Δεκεμβρίου. «Τα συμβατικά και τα εναλλακτικά ΜΜΕ δεν αποτελούν κατά τη γνώμη μου δύο εχθρικούς, αλλά δύο εναλλακτικούς κόσμους, που είναι διαπερατοί. Διαπιστώνω ότι και στο εναλλακτικό σύστημα υπάρχει πολλή ερμηνεία και λίγη ενημέρωση, όπως ακριβώς συμβαίνει στα τηλεπαράθυρα. Τα εναλλακτικά μέσα, που είναι νέα, μιμούνται τα υπάρχοντα ΜΜΕ. Ελπίζω ότι το εναλλακτικό σύστημα πληροφόρησης θα ξεπεράσει τις δομικές ασθένειες, ώστε να ενημερώσει σφαιρικά τον κόσμο και να μάθει να σέβεται την έννοια κάθε λέξης», είπε και συμπλήρωσε: «Ο Δεκέμβρης συντάραξε την ελληνική κοινωνία, αλλά ακόμα δεν έχει ερμηνευθεί. Αν δεν συμβεί αυτό, θα πάει χαμένη τόση οργή και επιπλέον τέτοια γεγονότα θα ξανασυμβούν». Παράλληλα, ο κ. Μανδραβέλης εστίασε στην «ποινικοποίηση του λόγου», που κατά την άποψή του παρατηρείται στην Ελλάδα, ακόμα και στις εναλλακτικές μορφές ενημέρωσης: «Ο δημοσιογράφος δεν ασκεί φυσική βία, τουλάχιστον πρωτογενώς, αλλά διώκεται ποινικά για όσα λέει και κατηγορείται για τις απόψεις του. Αν αρχίσουμε να ποινικοποιούμε τον λόγο, θα πρέπει να σωπάσουν όλοι».
Ο δημοσιογράφος Ηλίας Κανέλλης, διευθυντής σύνταξης του περιοδικού «Ταχυδρόμος», υποστήριξε ότι η εναλλακτική ενημέρωση μέσω των blogs δεν πρέπει να αντιμετωπίζεται ως δημοσιογραφικό προϊόν, όταν έχει ως στόχο την ιδεολογική καθοδήγηση. «Υποτίθεται ότι υπάρχει διαχωρισμός ανάμεσα στην ‘εξουσιαστική’ ενημέρωση και την ‘εναλλακτική’ ενημέρωση. Ιστότοποι που διεκδικούν το χαρακτήρα του εναλλακτικού πρωτίστως, αλλά όχι μόνο, όπως το athens.indymedia.org, αλλά και το συγγενές και αντίπαλο ιδεολογικά indy, ασκούν σαφή ιδεολογική παρέμβαση. Τα χαρακτηριστικά της εναλλακτικής ενημέρωσης είναι τρία: Η έλλειψη επιχειρηματικού κεφαλαίου, η έλλειψη ιεραρχίας, αφού μια διαχειριστική ομάδα συναποφασίζει και οι χρήστες μπορούν να αναρτούν τα σχόλιά τους, και τρίτον η κοινότητα, δηλαδή ο ευρύτερος χώρος δράσης και σκέψης», υποστήριξε μεταξύ άλλων ο κ. Κανέλλης και συνέχισε: «Αυτό που έκανε ενδιαφέρουσα την προσφυγή των πολιτών στα συγκεκριμένα ιστολόγια δεν ήταν ο τρόπος λειτουργίας τους, αλλά η ιδεολογία τους, ο συμπαγής ιδεολογικός τους έλεγχος. Την εναλλακτικότητα δεν την κατέκτησαν επειδή έδωσαν βήμα έκφρασης σε αποκλεισμένες από την παραγωγή και διαχείριση της πληροφορίας δυνάμεις, αλλά επειδή οργάνωσαν έναν κλειστό ιδεολογικό χώρο. Από τις πληροφορίες που παρουσιάζουν οι ιστότοποι αυτού του είδους, απουσιάζει η διασταύρωση και η επαλήθευση. Προέχει η προπαγανδιστική χρήση της πληροφόρησης. Ο μεγάλος ρόλος τους, είναι η ιδεολογική παρέμβασή τους. Επειδή στις στρατηγικές της βίας που αποθεώθηκαν στα συγκεκριμένα ιστολόγια -στο όνομα της αντίθεσης στη βία του συστήματος- δεν περιλαμβάνεται πουθενά η έννοια της ελευθερίας και η έννοια της δημοκρατίας, προσωπικά χρησιμοποιώ ως πηγές άντλησης πληροφοριών τα ιστολόγια αυτά, ταυτόχρονα όμως παραμένω ιδεολογικός αντίπαλός τους. Όχι στο όνομα κανενός μηδενισμού, αλλά στο όνομα της δημοκρατίας και των ελευθεριών που μας παραδόθηκαν και που πρέπει να παραδώσουμε και στους επόμενους».
Από την πλευρά του, ο σκηνοθέτης Φάμπιο Ούιτακ / Fabio Wuytack, δημιουργός του ντοκιμαντέρ Persona Non Grata , το οποίο περιγράφει τις διώξεις που υπέστη ο ανθρωπιστής επαναστάτης πατέρας του από το καθεστώς της Βενεζουέλας κατά τη δεκαετία του ’60, αναφέρθηκε στην πνιγηρή εικόνα των μεγάλων τηλεοπτικών δικτύων στη Λατινική Αμερική. «Στην Ευρώπη, υπάρχει η ψευδαίσθηση του ανοιχτού χώρου για διάφορες απόψεις. Ολοένα κερδίζει έδαφος η διεστραμμένη κατάσταση της απόρριψης και μη μετάδοσης των πληροφοριών, εφόσον δεν τις εγκρίνουμε. Υπάρχουν όμως και πολύ χειρότερα. Στη Λατινική Αμερική, υπάρχει μονοπώλιο στην ενημέρωση. Εκεί, τα μεγάλα δίκτυα έχουν τη σαφή αποστολή να διατηρηθεί η εξουσία στα χέρια εκείνων που την έχουν. Όταν επιχειρήθηκε η ανατροπή του προέδρου Ούγκο Τσάβες και η επιβολή στρατιωτικού καθεστώτος στη Βενεζουέλα, το πρώτο που έκαναν οι στρατιωτικοί ήταν να σταματήσουν κάθε εκπομπή από το κρατικό δίκτυο. Τα μεγάλα ιδιωτικά δίκτυα έδειχναν σίριαλ και αποσιωπούσαν τα συμβάντα και μόνο ένα μικρό τοπικό κανάλι, το Vive TV, μετέδιδε τα συγκλονιστικά γεγονότα που λάμβαναν χώρα. Πρέπει παντού να έχουμε πολυφωνία και παρουσίαση των γεγονότων από διαφορετικές οπτικές γωνίες».
Ο blogger Νικόλας Μπαρδάκης, υπογράμμισε ότι: «Με τη βοήθεια της τεχνολογίας, που έχει γίνει προσιτή σε όλους, μας δίνεται η δυνατότητα να βγάλουμε προς τα έξω αυτό που βλέπουμε με τα δικά μας μάτια. Ο καθένας μπορεί να ανοίξει εντελώς δωρεάν ένα blog, για να μπορεί να λέει και να φωνάζει την άποψή του». Προηγουμένως, ο κ. Μπαρδάκης είχε περιγράψει λεπτομερώς τον καθοριστικό ρόλο των εναλλακτικών μορφών ενημέρωσης στα γεγονότα του Δεκεμβρίου, στην Αθήνα και στην υπόλοιπη ελληνική επικράτεια: «Μέσω του συστήματος twitter, το οποίο είχαμε όλοι οι blogger για να επικοινωνούμε μεταξύ μας, οι πληροφορίες έφταναν άμεσα σε πλήθος κόσμου. Τα συμβατικά ΜΜΕ δεν ενημέρωσαν σε καμία στιγμή για το πού και πότε ήταν προγραμματισμένες να γίνουν οι πορείες, ώστε να το γνωρίζουν όσοι θα ήθελαν να συμμετάσχουν, ούτε ποιες πανεπιστημιακές σχολές παρέμεναν ανοιχτές. Αυτά τα στοιχεία, υπήρχαν αναρτημένα μόνο σε blog, όπως το athens.indymedia.org». Αναφορικά, εξάλλου, με το ζήτημα εάν οι bloggers στην Ελλάδα είναι σωστό να διατηρούν την ανωνυμία τους ή όχι, ο Νικόλας Μπαρδάκης υποστήριξε: «Η ανωνυμία αποτελεί, ίσως, τη μαγεία του blogging. Είμαι ξεκάθαρα υπέρ της διατήρησης του δικαιώματος αυτού, έστω και αν έχουμε δει δημοσιογράφους να χρησιμοποιούν ένα blog ως ‘βιτρίνα’, για να περνούν τις απόψεις τους για ζητήματα στα οποία εμπλέκονται οι ίδιοι. Το θέμα της ανωνυμίας είναι ευαίσθητο, από νομικής και ηθικής πλευράς».
Τέλος, ο Γρηγόρης Πασχαλίδης, προσέγγισε διαφορετικά το θέμα, εστιάζοντας στον συσχετισμό του ντοκιμαντέρ με τις εναλλακτικές μορφές ενημέρωσης. «Ο νέος αιώνας που ζούμε ξεκίνησε το 1989, με την αναγέννηση του ντοκιμαντέρ. Τότε, που τα κρίσιμα κοινωνικά γεγονότα μπορούσαν πλέον να καταγραφούν με το νέο εργαλείο, τη φορητή βιντεοκάμερα. Το Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης είναι ένα κομμάτι αυτής της αναγέννησης. Μέχρι το ξεκίνημα της δεκαετίας του ’90, οι κριτικοί αντιμετώπιζαν το ντοκιμαντέρ ως μια ρεαλιστική απάτη, ως μία παγίδα, που ήταν ιδεολογικά κατευθυνόμενη και γι’ αυτό έπρεπε να αποδομηθεί», είπε ο κ. Πασχαλίδης και συνέχισε: «Το σύγχρονο πολιτικό ντοκιμαντέρ είναι ένας κρίσιμος, ζωτικός θεσμός, που αποτελεί την απάντηση σε μια δημόσια σφαίρα που πάσχει. Κάθε σημαντική στιγμή στην ιστορία της αντιπολιτευτικής κουλτούρας, χαρακτηρίζεται από την συνύπαρξη τριών στοιχείων: Την αντιηγεμονική - αντιπολιτευτική στάση, την είσοδο μιας νέας τεχνολογίας και την ύπαρξη ενός νέου δικτύου διάχυσης των πληροφοριών. Αυτό συμβαίνει και σήμερα».
Κλείνοντας ο κ. Πασχαλίδης σημείωσε ότι η εξειδίκευση στην εναλλακτική ενημέρωση θα ενταχθεί στο πρόγραμμα του Τμήματος Δημοσιογραφίας και ΜΜΕ του ΑΠΘ από τη νέα εκπαιδευτική χρονιά.
