ΚΑΡΔΙΑ ΤΟΥ ΟΥΡΑΝΟΥ, ΚΑΡΔΙΑ ΤΗΣ ΓΗΣ / ΑΝΕΠΙΘΥΜΗΤΕΣ ΣΤΗΝ ΤΕΧΕΡΑΝΗ / ΕΜΕΙΣ ΟΙ ΔΥΟ /
ΜΙΑ ΧΟΥΦΤΑ ΓΕΝΝΑΙΟΙ ΑΝΘΡΩΠΟΙ
Συνέντευξη Τύπου παραχώρησαν την Τρίτη 13 Μαρτίου 2012, στο πλαίσιο του 14ου Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης, οι σκηνοθέτες Έρικ Μπλακ και Φράουκε Ζάντιχ (Καρδιά του ουρανού, καρδιά της γης), Μίνα Κεσαβάρζ (Ανεπιθύμητες στην Τεχεράνη), Κλαούντιου Μίτκου (Εμείς οι δυο) και Ρυγιά Αρζού Κοκσάλ (Μια χούφτα γενναίοι άνθρωποι), οι ταινίες των οποίων συμμετέχουν στο διεθνές πρόγραμμα της διοργάνωσης.
Την προσπάθειά της να ζήσει ανεξάρτητη στην Τεχεράνη ύστερα από το διαζύγιό της, καταγράφει στο ντοκιμαντέρ Ανεπιθύμητες στην Τεχεράνη η Μίνα Κεσαβάρζ. «Όταν άρχισα να συνειδητοποιώ ότι δεν είμαι ευτυχισμένη στο γάμο μου, πήρα αυτή την πολύ δύσκολη απόφαση, η οποία με έφερε σε σύγκρουση με συγγενείς και τον υπόλοιπο κοινωνικό περίγυρό μου», τόνισε η σκηνοθέτιδα. Η κατάσταση που επικρατεί στο Ιράν σε ό,τι αφορά στις ελευθερίες που (δεν) απολαμβάνουν οι γυναίκες, είναι χαρακτηριστική. «Πολλές γυναίκες βρίσκονται στη θέση μου και έκανα αυτή την ταινία γι’ αυτόν ακριβώς το λόγο. Αρχικά, η κυβέρνηση δε μου έδωσε άδεια, γιατί θεωρούσε ότι το θέμα θα ενθάρρυνε και άλλες γυναίκες να ζήσουν μόνες τους ως ανύπαντρες, κάτι το οποίο αντίκειται στον ισλαμικό νόμο. Δεδομένου ότι είμαι ακτιβίστρια, θεωρώ εξαιρετικά σημαντικό να συζητιέται αυτό το ζήτημα», υπογράμμισε η κ. Κεσαρβάζ. Η ίδια εστίασε και στις αντιδράσεις που αντιμετώπισε εντός των οικογενειακών τειχών: «Η οικογένειά μου έλεγε ότι έχω μια καλή ζωή και έναν καλό σύζυγο, οπότε δεν είχα κανένα λόγο να θέλω να ζήσω μόνη μου, όμως τελικά τα κατάφερα. Κάτι τέτοιο ήταν ακόμη πιο δύσκολο πριν από 5-7 χρόνια. Πλέον όμως οι περισσότερες οικογένειες επιτρέπουν στις κόρες τους να σπουδάσουν μακριά, είτε στο εξωτερικό είτε σε άλλες πόλεις της χώρας. Ωστόσο, αν είσαι γυναίκα πρέπει να δώσεις αγώνα για αυτό το δικαίωμα». Η κ. Κεσαβάρζ αποκάλυψε, τέλος, ότι έχει καταφέρει ως τώρα να προβάλει το ντοκιμαντέρ στο Ιράν μόνο ιδιωτικά, καθώς δεν έχει λάβει ακόμη σχετική άδεια από το υπουργείο πολιτισμού της χώρας.
Αμέσως μετά η σκυτάλη δόθηκε στον Έρικ Μπλακ και την Φράουκε Ζάντιχ, δημιουργούς του ντοκιμαντέρ Καρδιά του ουρανού, καρδιά της γης, που παρουσιάζει τις παραδόσεις και τον αγώνα των σημερινών Μάγια στο Μεξικό και τη Γουατεμάλα με στόχο να προστατεύσουν το τόπο τους από τις επιπτώσεις της εκτενούς εκμετάλλευσης των φυσικών πόρων. Η κ. Ζάντιχ εξήγησε πώς ενσωματώνεται στο ντοκιμαντέρ η περίφημη προφητεία των Μάγια για το τέλος του κόσμου το Δεκέμβριο του 2012: «Αυτή την περιβόητη ημερομηνία οι Μάγια δεν τη θεωρούν το τέλος του κόσμου, αλλά το τέλος ενός κύκλου, το οποίο εμείς στην ταινία παρουσιάσαμε ως μεταφορά για κάτι που πάντα τελειώνει, όπως το τέλος του πόσιμου νερού, των καθαρών ωκεανών, των δασών, ακόμη και των ίδιων των Μάγια. Θέλαμε να δείξουμε τη δική τους κοσμοθεωρία, η οποία σε αντίθεση με τον δυτικό πολιτισμό είναι άρρηκτα δεμένη με τη φύση». Στη συνέχεια, ο κ. Μπλακ παρατήρησε: «Μου κάνει εντύπωση το γεγονός ότι πολλά ντοκιμαντέρ που έχω δει σε διάφορα φεστιβάλ ασχολούνται με διαφορετικά σημεία του ίδιου γενικότερου προβλήματος, δηλαδή την επιρροή και τη στρατηγική των μεγάλων εταιρειών. Αν το καλοσκεφτούμε, όλο αυτό μοιάζει ως ένα βαθμό με την κατάσταση που υπάρχει αυτή τη στιγμή στην Ελλάδα. Σε αυτό το παιχνίδι εξουσίας και κέρδους οι βασικοί παίκτες είναι πάντα οι ίδιοι. Για παράδειγμα, από τα 1,3 δις δολάρια που παράγονται στην περιοχή των Μάγια, ούτε ένα δεν καταλήγει σε αυτούς». Ο ίδιος αναφέρθηκε επίσης στο πόσο άλλαξε η οπτική του μέσα από την ταινία: «Το ντοκιμαντέρ αυτό άλλαξε τη ζωή μου και ενίσχυσε σκέψεις που είχα από μικρός, δεδομένου ότι είμαι Αμερικανός και η χώρα μου έχει σφαγιάσει στο παρελθόν τους αυτόχθονες. Πλέον ανυπομονώ να βρεθώ ξανά στα χωριά των Μάγια». Από την πλευρά της, η κ. Ζάντιχ συμπλήρωσε: «Μείναμε σχεδόν 13 μήνες μαζί τους. Αρχικά ήταν κάπως δύσκολο να τους προσεγγίσουμε, καθώς είναι επιφυλακτικοί με τους ξένους ύστερα από όσα έχουν βιώσει. Τελικά, όμως, μας έδειξαν μεγάλη εμπιστοσύνη και πήραμε πολλά από αυτούς».
Με συγγενική θεματολογία, το ντοκιμαντέρ Μια χούφτα γενναίοι άνθρωποι της Ρυγιά Αρζού Κοκσάλ, αφηγείται τον επίπονο αγώνα των κατοίκων της Μαύρης Θάλασσας να προστατέψουν τα ποτάμια τους από την προσπάθεια της τουρκικής κυβέρνησης να τα πουλήσει σε ιδιωτικές εταιρείες, με γνώμονα την ανάπτυξη και την ενεργειακή αυτονομία της χώρας. Η σκηνοθέτιδα εκμυστηρεύτηκε το πώς πληροφορήθηκε αυτή την ιστορία: «Είχα επισκεφτεί τον Εύξεινο Πόντο για μια άλλη ταινία και έμαθα ότι εκεί γίνονται έργα από ιδιωτικές εταιρίες για υδροηλεκτρικούς σταθμούς. Πρέπει να πω πως η ταινία μου, παρότι πήρε τρία χρόνια να τελειώσει, στην ουσία δεν έχει ολοκληρωθεί, καθώς ο αγώνας των ντόπιων συνεχίζεται». Ως προς αυτό, η κ. Κοκσάλ αποκάλυψε πως οι συντελεστές της ταινίας μαζί με τις Ενώσεις Ντοκιμαντέρ ενθαρρύνουν τους κατοίκους να αγοράζουν κάμερες και να καταγράφουν ό,τι συμβαίνει. Σε ερώτηση αν θεωρεί ότι καλλιεργείται έτσι η οικολογική συνείδηση, η δημιουργός εξήγησε: «Προτού αφυπνιστεί η συνείδηση, πρέπει να έχει υπάρξει μια απειλή. Στη χώρα μας απουσίαζε για καιρό η ευαισθητοποίηση για περιβαλλοντολογικά θέματα. Πριν από μερικά χρόνια, όταν η Eurogold ξεκίνησε να εκμεταλλεύεται τον χρυσό στην Πέργαμο, πολλοί συνειδητοποίησαν τις συνέπειες στο περιβάλλον από την αλόγιστη εκμετάλλευση. Έπειτα, το τοπικό κίνημα εξαπλώθηκε σταδιακά σε ολόκληρη την Τουρκία. Είναι αυτό που λέμε η ισχύς εν τη ενώσει». Ακόμη, η σκηνοθέτιδα έκανε μια πιο προσωπική αναφορά σε όσους ντόπιους γνώρισε κατά τα γυρίσματα: «Πλέον ξέρω καλά τον κόσμο εκεί. Τις γυναίκες τις ονομάζουμε Αμαζόνες γιατί είναι επίμονες, θαρραλέες και τις αγαπώ πάρα πολύ. Έκανα φίλους εκεί, τους ανοίχτηκα όσο και εκείνοι και έμαθα πολλά κοντά τους».
Τη σκυτάλη πήρε στη συνέχεια ο Κλαούντιου Μίτκου, ο οποίος μίλησε για το ντοκιμαντέρ του Εμείς οι δύο, το οποίο έχει ως θέμα ένα νεαρό ζευγάρι ανδρών και τα δικαιώματα των ομοφυλοφίλων στη Ρουμανία. Εξηγώντας τον τρόπο με τον οποίο έγιναν τα γυρίσματα, ο σκηνοθέτης επεσήμανε: «Αρχικά δώσαμε στους ήρωες της ταινίας, τον Κρίστι και τον Τζόρτζε, την κάμερα, ώστε να κάνουν μόνοι τους τα γυρίσματα για δύο εβδομάδες. Έπειτα, μας έφεραν το υλικό, με βάση το οποίο συζητήσαμε. Έτσι, έχαναν σιγά-σιγά τον αρχικό δισταγμό της έκθεσής τους στο φακό. Ας μην ξεχνάμε πως πρόκειται για την πρώτη ταινία με θέμα την κοινότητα των ομοφυλοφίλων στη Ρουμανία. Μέχρι το 2001, η ομοφυλοφιλία στη χώρα ήταν παράνομη και διωκόταν με φυλάκιση». Ωστόσο, η ρουμανική κοινωνία δεν έχει ακόμα αποδεχθεί τους ομοφυλόφιλους, αν και έχει σημειωθεί μια σχετική πρόοδος τα τελευταία χρόνια. «Κάθε χρόνο διεξάγεται το gay parade. Φυσικά, δε λείπουν την ίδια μέρα και οι ανάλογες διαμαρτυρίες, εκ μέρους μιας ακροδεξιάς οργάνωσης. Μάλιστα, τα βίαια γεγονότα που έλαβαν χώρα πριν από 2-3 χρόνια με έκαναν να γυρίσω για πρώτη φορά μια ταινία με θέμα τα δικαιώματα και τη ζωή των γκέι», παρατήρησε ο κ. Μίτκου. Ο ίδιος αναφέρθηκε εκτενέστερα στους δύο πρωταγωνιστές: «Οι χαρακτήρες της ταινίας είναι νεαρά άτομα. Αρχικός σκοπός μου δεν ήταν να προκύψει μια τόσο προσωπική ταινία, όμως ήταν δύσκολο να βρούμε άλλους να δεχθούν να συμμετάσχουν στο φιλμ. Το ντοκιμαντέρ είναι γυρισμένο υπό μορφή ημερολογίου, ενώ ένα από τα βασικά προβλήματα του Κρίστι είναι ότι δεν είχε γνωστοποιήσει στον πατέρα του ότι είναι γκέι». Όσο για την υποδοχή της ταινίας από το ρουμανικό κοινό, ο σκηνοθέτης σημείωσε: «Γενικά έτυχε πολύ καλής αποδοχής. Ωστόσο, όταν προβλήθηκε σε ένα τοπικό φεστιβάλ ντοκιμαντέρ, μια ομάδα ακροδεξιών άρχισε να φωνάζει συνθήματα κατά την προβολή».
Οι ταινίες εντάσσονται σε ενότητες που χρηματοδοτούνται, μεταξύ άλλων δράσεων του 14ου ΦΝΘ, από την Ευρωπαϊκή Ένωση - Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης, στο πλαίσιο του ΠΕΠ Κεντρικής Μακεδονίας 2007-2013.
