ΜΠΙΠ! / ΚΑΛΒΕ / Η ΠΑΓΙΔΑ ΤΟΥ ΔΟΥΒΛΙΝΟΥ /
ΠΕΝΤΕ ΣΠΑΣΜΕΝΕΣ ΚΑΜΕΡΕΣ
Συνέντευξη Τύπου παραχώρησαν την Τρίτη 13 Μαρτίου 2012, στο πλαίσιο του 14ου Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης, οι σκηνοθέτες Αρνό Γκαϊγιάρ (ΜΠΙΠ!), Ντομινίκ Άλαν (ΚΑΛΒΕ), Μπράιαν Κάρτερ (Η παγίδα του Δουβλίνου) και Γκάι Νταβίντι (Πέντε σπασμένες κάμερες).
Οι διαφορετικές πτυχές του ζητήματος της θανατικής ποινής μέσα από ιστορίες ανθρώπων που σχετίζονται με τον ένα ή τον άλλο τρόπο με αυτό το σκληρό ζήτημα, είναι το κύριο θέμα του ντοκιμαντέρ ΜΠΙΠ! των Αρνό Γκαϊγιάρ και Φλοράν Βασό. Ο Αρνό Γκαϊγιάρ έδωσε το παρών στο 14ο ΦΝΘ, μιλώντας για τους πρωταγωνιστές της ταινίας: «Καθένας τους έχει και μια διαφορετική ιστορία. Ο πρώτος χαρακτήρας προέρχεται από ένα περιστατικό για το οποίο διαβάσαμε στις εφημερίδες: μια εκτέλεση στο Σολτ Λέικ Σίτι, που προκάλεσε μεγάλο ντόρο επειδή ο κατάδικος επέλεξε να θανατωθεί με πυροβολισμό αντί για ένεση. Τον δεύτερο ήρωα, έναν πρώην θανατοποινίτη, τον γνώρισα ένα χρόνο πριν κάνω την ταινία σε ένα συνέδριο για την κατάργηση της θανατικής ποινής στη Γενεύη. Ο τρίτος χαρακτήρας του φιλμ είναι μια μητέρα θανατοποινίτη από το Τέξας, που είναι δραστήρια και ιδιαίτερα ευαισθητοποιημένη». Η συζήτηση προσανατολίστηκε έπειτα στον ασυνήθιστο τίτλο της ταινίας και ο κ. Γκαϊγιάρ αποκάλυψε σχετικά: «Είναι σύνηθες στην Αμερική να εκφράζονται αντιδράσεις και να αναγγέλλονται γεγονότα μέσα από το κορνάρισμα. Το κορνάρισμα σημαίνει αντίδραση σε κάτι, υποδηλώνει άρνηση. Στην ταινία βλέπουμε κάποια μέλη του κινήματος κατάργησης της θανατικής ποινής να κορνάρουν, εκφράζοντας με τον τρόπο αυτό την αντίθεσή τους. Αυτό τον τρόπο έκφρασης βρίσκει και η γυναίκα που προανέφερα για να πει το δικό της ‘’όχι’’». Ο σκηνοθέτης θέλησε να εξηγήσει τη στάση των δημιουργών ως προς τη μη απεικόνιση εκτελέσεων: «Κατά την προετοιμασία της ταινίας συνάντησα τρεις φορές θανατοποινίτες. Δεν ήθελα να βρισκόμαστε εκεί κατά τη στιγμή της εκτέλεσης, μας ενδιέφεραν μονάχα όσα είχαν να μας πουν οι χαρακτήρες μας. Άλλωστε, σε αυτό θεωρώ ότι διαφέρει το συγκεκριμένο ντοκιμαντέρ από αντίστοιχα, καθώς άφησε το περιθώριο να εκφραστούν όλες οι απόψεις, είτε τάσσονταν υπέρ είτε κατά της θανατικής ποινής».
Από την πλευρά του, ο σκηνοθέτης του ντοκιμαντέρ Η παγίδα του Δουβλίνου, Μπράιαν Κάρτερ, αναφέρθηκε στους λόγους που τον οδήγησαν να κάνει μια ταινία με θέμα τα προβλήματα που δημιουργεί στην Ελλάδα η συνθήκη «Δουβλίνο 2» ως προς το μεταναστευτικό ζήτημα. «Τα τελευταία τέσσερα χρόνια επισκέπτομαι συχνά την Ελλάδα και με ενδιέφερε ιδιαίτερα το ζήτημα των προσφύγων. Τότε πληροφορήθηκα ότι μετά τα πιο αυστηρά μέτρα που κυρώθηκαν σε Ιταλία και Ισπανία, η Ελλάδα δεχόταν το 90% των μεταναστών που εισέρχονταν στην Ευρώπη. Ήθελα λοιπόν να πληροφορήσω τη χώρα μου, το βελγικό κοινό, επάνω σε αυτό το ζήτημα. Ωστόσο, προκειμένου να με χρηματοδοτήσει η Βελγική Ένωση Δημοσιογράφων για το ντοκιμαντέρ έπρεπε να βρω έναν τρόπο να συνδέσω αυτή την ιστορία με τη χώρα μου και την Ευρωπαϊκή Ένωση. Το πέτυχα μέσα από την ιστορία ενός Αφγανού που δικαιώθηκε στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων για την αίτηση ασύλου, ιστορία που παρουσιάζεται στην ταινία», επεσήμανε ο σκηνοθέτης. Στη συνέχεια, ο ίδιος εξήγησε εν συντομία την περιβόητη συνθήκη, η οποία καθιστά υπεύθυνο τον πρώτο ευρωπαϊκό σταθμό ενός μετανάστη προκειμένου να τον ξαναδεχτεί, ακόμη και αν έχει καταφέρει στο μεταξύ να περάσει σε άλλη ευρωπαϊκή χώρα. Επιπλέον, ο κ. Κάρτερ υπογράμμισε την αδυναμία της Ελλάδας να προσφέρει μόνη της ουσιαστική βοήθεια στο μεταναστευτικό ρεύμα που δέχεται, ενώ υποστήριξε ότι πρέπει να πάψει η επιστροφή μεταναστών στη χώρα μας από άλλα κράτη-μέλη της Ε.Ε. Ο ίδιος μάλιστα πρότεινε και ορισμένες λύσεις για το ελληνικό μεταναστευτικό ζήτημα: «Η τροποποίηση του ‘’Δουβλίνου 2’’ είναι ένα πρώτο βήμα. Ωστόσο, αντί να χρηματοδοτεί η Ε.Ε. την Frontex με 6 εκατ. ευρώ για την κατασκευή ενός φράχτη που δε θα προσφέρει τίποτα στα τεράστια ελληνικά σύνορα, θα ήταν προτιμότερο να υποστηριχθεί οικονομικά ο Παγκόσμιος Οργανισμός Μετανάστευσης, ο οποίος προσφέρει ουσιαστική βοήθεια σε όσους μετανάστες θέλουν είτε να παραμείνουν εδώ είτε να επαναπατριστούν».
Τη σκυτάλη πήρε στη συνέχεια η πρωτόγνωρη ιστορία που εξιστορεί το ντοκιμαντέρ ΚΑΛΒΕ του Ντόμινικ Άλαν. Ο σκηνοθέτης αποκάλυψε το πώς γνώρισε τον πρωταγωνιστή του, Ζαν Μαρκ Καλβέ, ο οποίος αφού φλέρταρε με την παράνοια και το κατώφλι της αυτοκαταστροφής, έγινε ένας επιτυχημένος καλλιτέχνης που ακόμη ωστόσο αναζητά τη συμφιλίωση με το παρελθόν. «Ζούσα στη Λατινική Αμερική το 2004 όταν τον πρωτοσυνάντησα και εκείνη την περίοδο έπασχε από παράνοια. Δεν αυτοπροσδιοριζόταν ως καλλιτέχνης», είπε ο κ. Άλαν. Και πρόσθεσε: «Ενάμιση χρόνο μετά τον ξανασυνάντησα και άκουσα την απίστευτη ιστορία της ζωής του. Για να γυρίσουμε την ταινία έπρεπε να πειστεί ο ίδιος ο Καλβέ να επισκεφτεί και πάλι όλα τα μέρη από όπου είχε περάσει. Θα ήταν σα να ξαναζεί το παρελθόν του, ένα πολύ ιδιαίτερο, συχνά βίαιο και σκοτεινό παρελθόν». Ο Άλαν χαρακτήρισε τον Κάλβε «μια πολύ χαρισματική και περίπλοκη προσωπικότητα, που του αρέσει να διηγείται ιστορίες», ενώ προσπάθησε να εντοπίσει το βαθύτερο νόημα του ντοκιμαντέρ: «Όλη η ταινία είχε ως θέμα τη μεταμόρφωση και τη δυσλειτουργία ενός ανθρώπου που ενώ κατέστρεψε τη ζωή και την οικογένειά του, μπόρεσε έπειτα να την ξαναφτιάξει». Ο σκηνοθέτης αναφέρθηκε και σε όσα αποκόμισε από την ταινία και τη συναναστροφή με τον ήρωά του: «Νομίζω πως αυτή η σχέση ήταν εξαιρετικά ανταποδοτική. Στη Μεγ. Βρετανία όπου δούλευα για την τηλεόραση είχα βαρεθεί αντιμετωπίζω ντοκιμαντέρ που δεν είχαν κάτι να πουν. Αντίστοιχα, νομίζω πως μέσα από αυτή την εμπειρία ο Καλβέ μπόρεσε να αποκαταστήσει τις σχέσεις τόσο με τον πατέρα του όσο και με το γιο του».
Περνώντας στην ταινία Πέντε σπασμένες κάμερες των Εμάντ Μπουρνάτ και Γκάι Νταβίντι, ο τελευταίος μίλησε στη συνέντευξη Τύπου για την ιστορία του Εμάντ και των Παλαιστινίων συγχωριανών του, οι οποίοι αντιστέκονται στην κατασταλτική πολιτική του Ισραήλ στα σύνορα με τη Γάζα. Μιλώντας για τη γνωριμία του με τον συν-σκηνοθέτη του, ο κ. Νταβίντι δήλωσε: «Τον γνώρισα στις αρχές του 2005 σε μια ειρηνική εκδήλωση διαμαρτυρίας. Ήταν ήδη μια σημαντική προσωπικότητα στο χωριό, ενώ φρόντιζε να βιντεοσκοπεί τα τεκταινόμενα κατά τη διάρκεια της απουσίας μας. Το 2009 μου τηλεφώνησε και μου είπε πως θέλει να κάνει ένα ντοκιμαντέρ για το χωριό του και αυτό το ειρηνικό κίνημα. Όταν βλέποντας το υλικό του είδα τον πατέρα του κρατούμενο, ήμουν σίγουρος ότι η ταινία μπορούσε να υλοποιηθεί, παρότι έχουν γυριστεί πολλά φιλμ για τους Παλαιστινίους. Από την πλευρά μου, ξέρω ότι μου άρεσε να τον βοηθώ να πει ο ίδιος τη δική του ιστορία, αντί για να είναι απλώς ο καμεραμάν μου». Στη συνέχεια, η συζήτηση επικεντρώθηκε στις αλλαγές που δρομολόγησε η ταινία στον Εμάντ και τους οικείους του. «Ο Εμάντ άρχισε να μαθαίνει να παύει να βλέπει τον εαυτό του ως θύμα. Αυτοί οι άνθρωποι δεν είναι αξιοθρήνητοι, είναι θαρραλέοι και αποτελούν πηγή έμπνευσης για όλους μας. Η ίδια η δουλειά του Εμάντ φανερώνει ότι δεν είναι θύμα. Όταν όμως έχεις βρεθεί σε αυτή τη θέση τόσες φορές, είναι δύσκολο να το ξεπεράσεις εύκολα. Η επιτυχία της ταινίας πάντως έγκειται στο ότι απομακρύνεται από την οπτική του θύματος», παρατήρησε ο σκηνοθέτης.
Οι ταινίες ΜΠΙΠ! και Η παγίδα του Δουβλίνου εντάσσονται σε ενότητες που χρηματοδοτούνται, μεταξύ άλλων δράσεων του 14ου ΦΝΘ, από την Ευρωπαϊκή Ένωση - Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης, στο πλαίσιο του ΠΕΠ Κεντρικής Μακεδονίας 2007-2013.
