ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΤΥΠΟΥ
Ο ΕΞ ΑΙΜΑΤΟΣ ΑΔΕΛΦΟΣ / ΠΑΟΛΟ Ο ΚΑΠΝΟΔΟΧΟΚΑΘΑΡΙΣΤΗΣ / ΠΕΙΝΑΣΜΕΝΑ ΜΥΑΛΑ
Συνέντευξη Τύπου παραχώρησαν την Κυριακή 17 Μαρτίου 2013, στο πλαίσιο του 15ου Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης, οι σκηνοθέτες Μπεατρίξ Σβεμ (Πεινασμένα μυαλά), Μπρινό Σουινάρ (Πάολο ο καπνοδοχοκαθαριστής) και Στιβ Χούβερ (Ο εξ αίματος αδελφός).
Οι κινητές βιβλιοθήκες σε Ινδία, Μογγολία και Αφρική είναι το επίκεντρο του ντοκιμαντέρ Πεινασμένα μυαλά της Μπεατρίξ Σβεμ. Η σκηνοθέτιδα αναφέρθηκε στο πώς αποφάσισε να ασχοληθεί με αυτές: «Από σύμπτωση βρήκα το συγκεκριμένο θέμα. Γνώρισα έναν βιβλιοθηκάριο σε ένα μάθημα γιόγκα και καθώς συζητούσαμε, θυμήθηκα το πώς ήρθα εγώ σε επαφή με τα βιβλία, όταν ήμουν 16 χρονών. Σκέφτηκα επίσης το πώς τα βιβλία ανοίγουν ένα νέο δρόμο αντίληψης και συναισθημάτων και παράλληλα πώς λειτουργούν οι άνθρωποι σε πολύ απομακρυσμένους τόπους. Ο άνθρωπος αυτός μου μίλησε για τις κινητές βιβλιοθήκες και έπειτα έκανα μια μεγάλη έρευνα για το θέμα. Κατέληξα να βρω 28 κινητές βιβλιοθήκες, αλλά αναγκάστηκα να επιλέξω αυτές που ήταν κινητές μεν, αλλά με κάποια σταθερή βάση. Κατέληξα λοιπόν σε τρεις που βρίσκονται στη Βεγγάλη, την Κένυα και τη Μογγολία, όπου τα βιβλία φτάνουν σε απομακρυσμένα χωριά». Ως προς το κοινό χαρακτηριστικό των ανθρώπων που είναι υπεύθυνοι για αυτές τις κινητές βιβλιοθήκες, η κ. Σβεμ σχολίασε: «Είναι και οι τρεις οραματιστές και προσπαθούν να αλλάξουν κάτι εκ των έσω, να αλλάξουν κάτι στην ίδια τους τη χώρα. Αγαπώ πολύ αυτόν τον τρόπο σκέψης». Η ίδια σημείωσε: «Για μένα ήταν πολύ ενδιαφέρον ότι σε κάθε χώρα ήταν διαφορετική η προσέγγιση, ενώ παράλληλα μέσα από τη βιβλιοθήκη της καθεμιάς, μαθαίνεις και κάτι για την ίδια τη χώρα. Για παράδειγμα, στην Κένυα περιμέναμε ότι θα βρούμε νομάδες που θα διαβάζουν τη μυθολογία για τους ήρωές τους, όμως υπήρχαν πολλά παιδικά βιβλία στα σουαχίλι και τα αγγλικά, ενώ στο Μπαγκλαντές είναι πολύ δημοφιλής ο πολιτικός συγγραφέας Τουγκόρα, ο οποίος είναι όπως ο Τόμας Μαν στη Γερμανία. Επίσης μου έκανε εντύπωση ότι οι συγγραφείς στη Μογγολία μεταφράζουν πολλά παιδικά βιβλία, έτσι ώστε να μπορούν τα παιδιά να διαβάζουν και ξένη λογοτεχνία. Πιστεύουν ότι το όραμά τους θα εμπνεύσει κάτι πολύ σπουδαίο, ότι τα βιβλία είναι ‘’σπόρος’’, πράγμα πολύ συγκινητικό». Όσο για την εξέλιξη αυτών των βιβλιοθηκών, η σκηνοθέτιδα υπογράμμισε: «Οι βιβλιοθήκες συνεχίζουν να κάνουν αυτό που βλέπουμε και στο ντοκιμαντέρ. Χαρακτηριστικό παράδειγμα, η πλωτή βιβλιοθήκη στην Ινδία, η οποία ξεκίνησε πριν από 14 χρόνια με έναν υπολογιστή και 500 δολάρια και τώρα έχει 180.000 μέλη σε πολλά χωριά. Συνεχίζει να λειτουργεί με ηλιακή ενέργεια και παρέχει δωρεάν χρήση και πρόσβαση».
Με τη σειρά του, ο σκηνοθέτης Μπρινό Σουϊνάρ αρχικά αφηγήθηκε στη γνωριμία του με τον ήρωα της ταινίας του, τον καπνοδοχοκαθαριστή Πάολο, πρωταγωνιστή του ντοκιμαντέρ Πάολο ο καπνοδοχοκαθαριστής. «Τον γνώρισα στην εξοχή, όπου έμενα. Τον είδα πάνω σε μια στέγη, ενώ περίμενα σε μια στάση λεωφορείου στο χωριό και δεν μπορούσα να φανταστώ ότι ένας καπνοδοχοκαθαριστής μπορούσε να είναι τόσο αξιοπρόσεκτος. Είμαι εικαστικός, οπότε όταν τον είδα να δουλεύει δεν μπορούσα να ξεκολλήσω το βλέμμα μου από πάνω του. Το καθάρισμα της καμινάδας ήταν ένα εικαστικό ποίημα. Μήνες μετά, όταν χρειάστηκε και η δική μου καμινάδα καθάρισμα, βρήκα την κάρτα του στο μοναδικό τηλεφωνικό θάλαμο του χωριού και τον κάλεσα να έρθει σπίτι μου. Όταν έφτασε με ένα μικρό φορτηγό, άνοιξε το πορτ μπαγκάζ και από μέσα ακούστηκε κλασική μουσική. Σκέφτηκα ότι μια ιδιαίτερη ατμόσφαιρα περιβάλλει αυτόν τον άνθρωπο». Σχολιάζοντας την φράση του Πάολο στην ταινία ότι τον σέβονται περισσότερο ως καπνοδοχοκαθαριστή παρά ως δάσκαλο –επάγγελμα που ασκούσε στο παρελθόν-, ο σκηνοθέτης εξήγησε: «Οι πελάτες του Πάολο γίνονται φίλοι του και αποκτούν στενή σχέση μαζί του. Έχει πολλούς φίλους. Όλοι τον αγαπάμε. Ακόμη και τώρα, που δεν είναι πλέον καπνοδοχοκαθαριστής, κυκλοφορεί με το ίδιο φορτηγάκι και το ημίψηλο καπέλο του. Δεν είναι ψεύτικο, είναι μέρος της ταυτότητάς του». Μιλώντας για τη σχέση του Πάολο με τον πατέρα του, ο δημιουργός είπε: «Ο πατέρας του έκανε το ίδιο επάγγελμα και τον έπαιρνε μαζί για να του μάθει την δουλειά, ήδη από πολύ μικρό, όταν ήταν 12-13 ετών. Κάποια στιγμή, όμως, είχε ένα σοβαρό ατύχημα - πέφτοντας από μια σκάλα έπαθε σοβαρή διάσειση. Αυτό τον έριξε πολύ ψυχολογικά και πούλησε την επιχείρησή του. Έτσι, ο Πάολο έμεινε ξεκρέμαστος και αναγκάστηκε να ξαναστήσει όλη τη δουλειά από την αρχή. Είναι πάντως πολύ συγκινητικό ότι οι περισσότεροι πελάτες του ξαναγύρισαν σε αυτόν».
Παίρνοντας το λόγο αμέσως μετά, ο αμερικανός σκηνοθέτης Στιβ Χούβερ μίλησε για την εμπειρία κινηματογράφησης του καλύτερου του φίλου, Ρόκι, ο οποίος ζει πλέον στην Ινδία και φροντίζει ορφανά παιδιά που πάσχουν από AIDS, στο ντοκιμαντέρ Ο εξ αίματος αδελφός. Σχολιάζοντας τη φράση του Ρόκι «Η Ινδία παίρνει από μέσα σου όλο το χιούμορ», ο δημιουργός σχολίασε: «Ο Ρόκι επηρεάστηκε πολύ ως χαρακτήρας, από την όλη κατάσταση όπου ζούσε. Όταν εγώ έφυγα από την Ινδία, κρατήσαμε βεβαίως επαφή, ενώ όταν επέστρεψα μετά από έξι μήνες, εκείνος ήταν πολύ πεσμένος ψυχολογικά. Έψαξε τρόπους να βρει ψυχολογική στήριξη, αλλά ήταν δύσκολο λόγω της περιπλοκότητας της πραγματικότητας στην Ινδία. Είναι πολύ συναισθηματικός τύπος. Και σίγουρα είναι πολύ ενδιαφέρον να δει κανείς με ποιους τρόπους μπόρεσε και πάλι να ξαναβρεί τον εαυτό του. Ωστόσο, ο Ρόκι βίωσε πολλούς θριάμβους, βγήκε νικητής, κέρδισε πίσω ό,τι μπορεί να έχασε». Αναφερόμενος στη δύσκολη φύση του θέματός του, ο κ. Χούβερ σημείωσε: «Υπήρχαν καταστάσεις όπου έβλεπες τα παιδιά να υποφέρουν. Σαν θέμα ήταν δύσκολο και ένιωθες ότι τα όρια ‘’σωστού’’ και ‘’λάθους‘’ μπερδεύονται. Αναρωτιόσουν συνεχώς εάν έπρεπε να αφήσεις την κάμερα και να βοηθήσεις. Ένιωθες ότι κάτι είναι λάθος σε αυτό που κάνεις, ωστόσο θεωρώ ότι κατάφερα να εναντιωθώ στο ένστικτό μου και να επικεντρωθώ στο σκοπό μου, στη μακροπρόθεσμη βοήθεια που μπορούσα να προσφέρω. Αυτό που δε φαίνεται στην ταινία είναι η συνεχής δυσφορία που νιώθει κάποιος στην Ινδία, η ζέστη και η βαριά ατμόσφαιρα που σου απομυζεί την ενέργεια. Το μόνο που ήθελα ήταν να φύγω, όμως έβλεπα το φίλο μου να μη φεύγει και κατά κάποιο τρόπο ήμουν ‘’καταδικασμένος’’ να τον βλέπω να κάνει όλα αυτά, και γινόμουν καλύτερος άνθρωπος. Η επιθυμία μου ήταν να μην υποχωρήσω». Ερωτώμενος για την κατάσταση του Ρόκι σήμερα, ο σκηνοθέτης επεσήμανε: «Ο Ρόκι ήρθε για μερικούς μήνες στις ΗΠΑ, καθώς υπάρχει ακόμη γραφειοκρατικό ζήτημα σχετικά με τη βίζα του, και έπειτα επέστρεψε πάλι στην Ινδία. Έχει παντρευτεί και είναι μια χαρά. Συμβαίνουν πάντα περίεργα και απίστευτα πράγματα στη ζωή του και χαίρεται που είναι εκεί, νιώθει ότι βρήκε το μέρος όπου θέλει να είναι». Τέλος, απαντώντας σε ερώτηση σχετικά με τις οικονομικές απαιτήσεις της ταινίας του, ο δημιουργός εξήγησε πως το ταξίδι όλων των συντελεστών χρηματοδοτήθηκε αποκλειστικά από δωρεές και καμπάνιες. «Θέσαμε ένα χρηματικό στόχο-όριο, το οποίο ξεπεράσαμε. Πήγαμε στην Ινδία, δουλέψαμε, εξαντλήσαμε όλα τα χρήματα και γυρίσαμε. Προσπαθήσαμε να βρούμε δημιουργικές λύσεις. Για παράδειγμα, επειδή δουλεύω σε μια εταιρεία παραγωγής, μου επέτρεψαν να χρησιμοποιήσω το στούντιο για το μοντάζ. Το δεύτερο ταξίδι μου το χρηματοδότησα μόνος. Νομίζω ότι στην επόμενη ταινία θα χρησιμοποιήσω πιο παραδοσιακές μεθόδους, έχω κουραστεί να ζητώ να μου δώσουν χρήματα, νιώθω άσχημα», πρόσθεσε ο ίδιος.
Οι ταινίες εντάσσονται σε ενότητες που χρηματοδοτούνται, μεταξύ άλλων δράσεων του 15ου ΦΝΘ, από την Ευρωπαϊκή Ένωση - Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης, στο πλαίσιο του ΠΕΠ Κεντρικής Μακεδονίας 2007-2013.
