Η ενότητα «Κουβεντιάζοντας» του 15ου Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης συνεχίστηκε τη Δευτέρα 18 Μαρτίου 2013. Συμμετείχαν οι σκηνοθέτες Σάιμον Μπρουκ (Ο ινδός γιατρός μου), Μάρτα Κάνινχαμ (Οδός Βαλεντίνου), Άννα Τζιράλτ Γκρις (Ευρώπη–Παγίδα), Μένιος Καραγιάννης (Σκάπετα), Μπεατρίξ Σβεμ (Πεινασμένα μυαλά), Χρύσα Τζελέπη (Το χρονικό μιας καταστροφής – συνσκηνοθεσία με τον Άκη Κερσανίδη) και ο Τζόναθαν Μπέργκουιγκ, παραγωγός του ντοκιμαντέρ Αναμνήσεις, σε σκηνοθεσία του Ναταναέλ Καρτόν.
Τα συγκεκριμένα ντοκιμαντέρ διαφέρουν μεταξύ τους θεματολογικά, ωστόσο μοιράζονται ένα κοινό χαρακτηριστικό: οι ήρωές τους παλεύουν ενάντια σε όλες τις αντιξοότητες. Σε αυτές εστίασαν οι δημιουργοί παρουσιάζοντας τις ταινίες τους.
Το ντοκιμαντέρ της Άννα Τζιράλτ Γκρις Ευρώπη Παγίδα έχει ως πρωταγωνίστρια μια γυναίκα 55 ετών από το Αφγανιστάν, η οποία μαζί με το γιο της βρέθηκαν πρόσφυγες στην Ευρώπη. «Στο δύσκολο αυτό δρόμο, φτάνοντας στην Ελλάδα, οι δυο τους χωρίστηκαν και ο γιος της συνελήφθη. Η ηρωίδα μου βρέθηκε στην Ισπανία κατά τύχη, νομίζοντας ότι ταξίδευε για τη Γερμανία. Εγώ τη γνώρισα τυχαία στη Βαρκελώνη και θέλησα να αφηγηθώ την ιστορία των προσφύγων μέσα από τα μάτια της. Ήθελα περισσότερο να εστιάσω στο ψυχολογικό προφίλ τους, να πάω πέρα από τις σκέψεις τους, στον βαθύτερο πόνο που νιώθουν», σημείωσε η σκηνοθέτιδα.
Παίρνοντας το λόγο αμέσως μετά, ο παραγωγός της ταινίας του Ναταναέλ Καρτόν Αναμνήσεις, Τζόναθαν Μπέργκουιγκ ανέφερε ότι η ταινία παρουσιάζει μια κοινότητα επιζώντων του τσουνάμι που έπληξε την Ιαπωνία το 2011. Οι άνθρωποι αυτοί προσπαθούν να κρατούν ζωντανές τις αναμνήσεις τους, μέσα από φωτογραφίες που ανασύρουν από τα ερείπια. «Ήταν πολύ συγκινητικό. Ακόμη κι αν έχασαν τα πάντα, χάρη σε αυτές τις φωτογραφίες έπαιρναν κουράγιο για να ξαναφτιάξουν τις ζωές τους», είπε ο κ. Μπέργκουιγκ.
Σε ένα οδυνηρό περιστατικό αναφέρεται και η ταινία Οδός Βαλεντίνου της Μάρτα Κάνινγχαμ, η οποία αφηγείται την ιστορία ενός τελειόφοιτου γυμνασίου, του Μπράντον Μακίνερνι που πυροβόλησε εξ επαφής τον συμμαθητή του, Λάρι Κινγκ. «Η ιστορία εστιάζει στα δύο αγόρια, τις οικογένειες και τους συμμαθητές τους που βίωσαν την δολοφονία. Αποτυπώνει ζητήματα ρατσισμού, την οπτική του δικαστηρίου, αλλά και των ΜΜΕ για την υπόθεση», είπε η σκηνοθέτιδα.
Το ντοκιμαντέρ Το χρονικό μιας καταστροφής αναφέρεται στο ολοκαύτωμα του Χορτιάτη. «Πρόκειται για μια τραγική πτυχή της ελληνικής ιστορίας και όχι μόνο, ίσως της ευρωπαϊκής ή και της παγκόσμιας. Στο τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, οι Γερμανοί, φεύγοντας από την περιοχή της Θεσσαλονίκης, μαζί με τους Έλληνες συνεργάτες τους έκαψαν ζωντανούς 174 ανθρώπους στο Χορτιάτη. Εμείς καταγράφουμε την εμπειρία των τεσσάρων επιζώντων. Θέλαμε να δούμε την ιστορία μέσα από τα μάτια ανθρώπων που ήταν μάρτυρες των γεγονότων, διότι κάποια πράγματα δεν γράφονται στην επίσημη Ιστορία», σχολίασε η δημιουργός.
Σε μια διαφορετική γωνιά του κόσμου εκτυλίσσεται η ταινία Ο ινδός γιατρός μου του Σάιμον Μπρουκ, ο οποίος ακολουθεί μια γυναίκα που γιατρεύτηκε από τον καρκίνο ακολουθώντας τις θεραπευτικές πρακτικές της Αγιουβέρδα. «Μαζί της στην ταινία είναι και ο γιατρός της, ένας παγκοσμίως διάσημος ογκολόγος, ο οποίος φαινόταν θυμωμένος που η ασθενής γιατρεύτηκε όχι χάρη σε αυτόν, αλλά σε μια μέθοδο που εκείνος δεν καταλάβαινε», υπογράμμισε ο σκηνοθέτης.
Στην Ινδία, τη Μογγολία και την Αφρική μας ταξιδεύει το ντοκιμαντέρ Πεινασμένα μυαλά της Μπέατριξ Σβεμ, το οποίο παρουσιάζει τις ιστορίες τριών κινητών βιβλιοθηκών που λειτουργούν εκεί. «Είναι μια αργή ταινία, όπως η ανάγνωση ενός βιβλίου», τόνισε η σκηνοθέτιδα, προσθέτοντας ότι μιλά για διαφορετικές κουλτούρες και τρόπους ζωής, και για τις ελπίδες και τα όνειρα των ανθρώπων που ζουν εκεί.
Συνειδητά αποκομμένος από τον υπόλοιπο κόσμο ζει και ο ήρωας του ντοκιμαντέρ Σκάπετα του Μένιου Καραγιάννη. «Πρόκειται για ένα αργό φιλμ. Μπαίνω στη ζωή του ήρωά μου, που ζει τόσο κοντά στον πολιτισμό, αλλά ταυτόχρονα και τόσο μακριά. Η μοντέρνα κοινωνία φτάνει σε αυτόν μέσα από τα σκουπίδια που ξεβράζει η θάλασσα», επεσήμανε σχετικά ο σκηνοθέτης.
Εκτός από τους ήρωές τους, και οι ίδιοι οι δημιουργοί αντιμετώπισαν δυσκολίες και προκλήσεις, ώσπου να καταφέρουν να ολοκληρώσουν την ταινία.
«Κάθε φορά που ξεκινάς ένα ντοκιμαντέρ, παλεύεις με τον εαυτό σου για το τι θέλεις να πεις και για το πως θα το πεις», παρατήρησε η Άννα Τζιράλτ Γκρις. «Όταν συνάντησα την ηρωίδα μου, η πρόκληση ήταν να καταλάβει το σκοπό του ντοκιμαντέρ, το γιατί ήταν σημαντικό. Αντιμετώπισα πολλές δυσκολίες με τη γλώσσα, γιατί η ίδια μιλάει φαρσί και έπρεπε να έχω διερμηνέα. Υπήρχαν επίσης και πολιτισμικοί παράγοντες - για μια αφγανή γυναίκα το να σε αφήσει να την κινηματογραφήσεις είναι μεγάλο βήμα», επεσήμανε η σκηνοθέτιδα.
Για τον παραγωγό Τζόναθαν Μπέργκουιγκ και τον σκηνοθέτη Ναταναέλ Καρτόν δεν υπήρχε απλώς μια κινηματογραφική πρόκληση, αλλά και πρακτικός κίνδυνος. «Δεν ξέραμε τι θα συναντήσουμε πηγαίνοντας τόσο κοντά στον τόπο όπου έγινε η πυρηνική έκρηξη. Η κυβέρνηση ήταν φειδωλή σε όσα έλεγε για τον κίνδυνο που αντιμετώπιζε ο κόσμος και έτσι οι περιοχές σε τέτοια απόσταση δεν είχαν εκκενωθεί», αφηγήθηκε ο κ. Μπέργκουιγκ. Ο ίδιος πρόσθεσε: «Λόγω της έντονης παρουσίας δημοσιογράφων στην περιοχή, ο μόνος τρόπος για να μας εμπιστευτούν οι ντόπιοι, ήταν βοηθώντας τους εθελοντικά στη συγκέντρωση των φωτογραφιών».
Κάτι αντίστοιχο βίωσε και η Μάρτα Κάνινγχαμ στην ταινία Οδός Βαλεντίνου. Μετά τη δολοφονία, η πόλη είχε κατακλυστεί από δημοσιογράφους. «Οι ισπανόφωνοι που ζούσαν εκεί ένιωθαν ότι τους κρίνουν. Αισθανόμουν σαν να μου έλεγαν ‘’ποια είσαι συ που ήρθες από το Λος Άντζελες με το φανταχτερό αυτοκίνητο σου;’’. Κάποιοι ήταν ρατσιστές απέναντι στους έγχρωμους. Στο συνεργείο μας υπήρχε ένας αφροαμερικανός κάμεραμαν και δυο ρωσοεβραίοι μοντέρ. Αντιμετωπίσαμε εμπάθεια μέχρι να μας αποδεχτούν», υπογράμμισε η δημιουργός.
Για τη Χρύσα Τζελέπη και τον Άκη Κερσανίδη, η πρόκληση στο Το χρονικό μιας καταστροφής ήταν «να αντιμετωπίσουμε την σύγχρονη ιστορία της Ελλάδας», όπως ανέφερε η σκηνοθέτιδα. Και πρόσθεσε: «Έπρεπε να ανοίξουμε διάλογο για ένα δύσκολο θέμα και αποφασίσαμε να καταγράψουμε τις αφηγήσεις όσων έζησαν τα γεγονότα, να αποτυπώσουμε τη δική τους εκδοχή της ιστορίας. Ήταν ένα ντοκιμαντέρ που μας έφερε αντιμέτωπους με συναισθήματα και η πρόκληση ήταν πώς να τα χρησιμοποιήσουμε στην ταινία».
Από την άλλη, για τον Σάιμον Μπρουκ το βασικό πρόβλημα ήταν η χρηματοδότηση. Ο ίδιος προσπαθούσε να γυρίσει την ταινία Ο ινδός γιατρός μου από το 2004. «Ωστόσο, με απέρριψαν όλοι: οι πλούσιοι χρηματοδότες, τα ιδρύματα, τα κανάλια, τα κέντρα γιόγκα. Όλοι μου έλεγαν ότι είμαι τρελός. Μάλιστα, ένας γιατρός μου είπε ότι αυτό που κάνω είναι ανήθικο και επικίνδυνο. Μετά ένας παραγωγός του ARTE ενθουσιάστηκε, αλλά στην πορεία... έπαθε έμφραγμα και άλλαξαν οι προτεραιότητές του. Αν και δεν είμαι προληπτικός, σκέφτηκα ότι ποτέ δεν είχα αντιμετωπίσει τόσες δυσκολίες. Τελικά τα κατάφερα», αφηγήθηκε ο σκηνοθέτης.
Η δυσκολία που αντιμετώπισε η Μπεατρίξ Σβεμ στο ντοκιμαντέρ Πεινασμένα μυαλά, ήταν ότι δεν ήταν δυνατό να εστιάσει στην προσωπική ιστορία ενός ανθρώπου. «Προσπάθησα να αποτυπώσω τα συναισθήματα των αναγνωστών μέσα από τα βιβλία, όχι μέσω της ιδιωτικής τους ζωής. Η πιο μεγάλη πρόκληση ήταν να δημιουργήσω ατμόσφαιρα στο γύρισμα αλλά και μέσω του μοντάζ», σημείωσε η ίδια.
Για τον Μένιο Καραγιάννη, η έλλειψη χρηματοδότησης ήταν η αιτία για να εγκαταλείψει το σινεμά για πολλά χρόνια. «Ουσιαστικά το Σκάπετα είναι παραγωγή ενός ανθρώπου. Συνάντησα τον ήρωα πριν από πέντε – έξι χρόνια και μου πήρε καιρό να τον γνωρίσω και να τον κάνω να ανοιχτεί, γιατί ήταν απομονωμένος από την κοινωνία και πολύ ντροπαλός. Θα μπορούσα να έχω καλύτερο ήχο, αλλά έπρεπε να βρω τεχνικές λύσεις έτσι ώστε να κάνω την ταινία μόνος μου, γιατί ο πρωταγωνιστής μου δεν δεχόταν κανέναν άλλον, παρά μόνο εμένα. Λειτουργούσα χωρίς νερό, χωρίς ηλεκτρικό, όπως κι εκείνος», επεσήμανε ο σκηνοθέτης.
Οι ταινίες εντάσσονται σε ενότητες που χρηματοδοτούνται, μεταξύ άλλων δράσεων του 15ου ΦΝΘ, από την Ευρωπαϊκή Ένωση - Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης, στο πλαίσιο του ΠΕΠ Κεντρικής Μακεδονίας 2007-2013.
