ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΑΠΑΔΟΥΛΗΣ-ΤΟ ΠΟΛΛΑΠΛΟ ΔΩΡΟ / HIPPIE HIPPIE MATALA! MATALA! / ΤΟ ΧΡΟΝΙΚΟ ΜΙΑΣ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗΣ /
ΝΕΟΝΑΖΙ: ΤΟ ΟΛΟΚΑΥΤΩΜΑ ΤΗΣ ΜΝΗΜΗΣ
Συνέντευξη Τύπου παραχώρησαν την Τρίτη 19 Μαρτίου 2013, στο πλαίσιο του 15ου Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης, οι σκηνοθέτες Στέλα Αλισάνογλου (Δημήτρης Παπαδούλης-Το πολλαπλό δώρο), Γιώργος Βαρελάς (Hippie Hippie Matala! Matala!), Χρύσα Τζελέπη και Άκης Κερσανίδης (Το χρονικό μιας καταστροφής) και Στέλιος Κούλογλου (Νεοναζί: Το ολοκαύτωμα της μνήμης).
Στο ντοκιμαντέρ της, η Στέλα Αλισάνογλου σκιαγραφεί το πορτρέτο του γιατρού και πεζογράφου Δημήτρη Παπαδούλη, ο οποίος τα τελευταία 23 χρόνια πάσχει από σκλήρυνση κατά πλάκας. Η σκηνοθέτιδα τον γνώρισε τυχαία μέσω ενός κοινού φίλου, όταν ο Δ. Παπαδούλης έψαχνε κάποιον να ψηφιοποιήσει μια παλιά βιβλιοπαρουσίασή του. «Για πρώτη φορά άκουσα τη φωνή του όταν με πήρε τηλέφωνο για να με ευχαριστήσει. Μετά αρχίσαμε να επικοινωνούμε μέσω Facebook και e-mails, καθώς για εκείνον το 90% του κόσμου του βρίσκεται στο διαδίκτυο. Όταν έκανα το πρώτο, δοκιμαστικό βίντεο μαζί του, ήξερα ότι αυτός ο άνθρωπος είχε να μου δώσει κάτι παραπάνω από μια ιστορία κάποιου που νοσεί. Το χιούμορ και ο αυτοσαρκασμός του είναι τέτοιο που δεν σου δημιουργεί το αίσθημα της λύπησης. Ας μην ξεχνάμε, άλλωστε ότι παρόλο που δεν κουνά τα χέρια του, γράφει βιβλία 700 σελίδων», επεσήμανε η δημιουργός. Απαντώντας στο ερώτημα «πότε κλείνει η κάμερα;» σε μια ιστορία όπου παρουσιάζονται ιδιωτικές στιγμές και ανθρώπινα συναισθήματα, η σκηνοθέτιδα υπογράμμισε: «Μου είπε ‘’κάνε ότι θες και μη με ρωτάς’’, αλλά περιέργως αυτό με δυσκόλεψε περισσότερο. Ήθελα να μπω στη ζωή του χωρίς να τον ξεγυμνώσω, καθώς μεταξύ άλλων, ειπώθηκαν πράγματα σχετικά με φαρμακευτικές εταιρείες και παλιές ερωτικές του σχέσεις. Όταν τελικά την είδε, τον ρώτησα ’θα τη βγάλουμε την ταινία;” Και εκείνος συγκινημένος απάντησε ‘’Με τα χίλια!. Έτσι κι αλλιώς, από τη στιγμή που γράφω, εκτίθεμαι”».
Το διαδίκτυο έπαιξε καθοριστικό ρόλο και στην περίπτωση της ταινίας του Γιώργου Βαρελά Hippie-Hippie Matala! Matala!. Ένας παλιός χίπης από τη Γερμανία ο οποίος είχε ζήσει στα Μάταλα, άρχισε να ψάχνει φίλους της εποχής εκείνης μέσω του Facebook και τελικά διοργάνωσε μια συνάντηση επανένωσης στις σπηλιές αυτού του μικρού χωριού της Κρήτης. Ο σκηνοθέτης παρακολούθησε το γεγονός και με αφορμή αυτό, έκανε μια αναδρομή στο κίνημα. Ένας από τους πιο ενδιαφέροντες χαρακτήρες της ταινίας είναι ο Γιώργης Γερμανάκης, ο οποίος πέθανε πέρσι τον Ιανουάριο και ήταν 20 ετών όταν οι χίπηδες ανακάλυψαν το χωριό. «Σε όλη του τη ζωή παρέμεινε χίπης. Η ζωή του ήταν πια συνυφασμένη με αυτό που είδε και πίστεψε τότε. Ο Γιώργης παρέμεινε ένα 20χρονο παιδί», είπε ο σκηνοθέτης. Μια άλλη ενδιαφέρουσα ιστορία ήταν αυτή του Γερμανού Έλμαρ, ο οποίος με αφορμή τα Μάταλα έμαθε ελληνικά και έγινε νεοελληνιστής στο πανεπιστήμιο του Ντόρτμουντ. Ο ίδιος παρακολούθησε την πρεμιέρα του ντοκιμαντέρ στο 15ο ΦΝΘ και όπως αφηγήθηκε ο σκηνοθέτης, «ευχαρίστησε τους Έλληνες για αυτό που του πρόσφεραν, τη γλώσσα, τη φιλοξενία, τον πολιτισμό και όλα αυτά που τον έκαναν άνθρωπο». Τι ήταν όμως στην πραγματικότητα οι χίπηδες; Υπήρχαν «ταμπέλες» για αυτούς; «Στα Μάταλα υπήρχαν τα «φρικιά», δηλαδή οι νέοι που ψάχνονταν γενικότερα, καθώς ζούσαν σε εποχές αλλαγών, με γεγονότα όπως ο πόλεμος στο Βιετνάμ, ο Μάης του ’68, κλπ, οι οποίοι προσπαθούσαν να χαράξουν μια πορεία ζωής έξω από τον κομφορμισμό. Επίσης υπήρχαν και οι ταξιδευτές που μετά την Ινδία και το Νεπάλ ερχόταν και στα Μάταλα. Αργότερα, ήρθαν και τα λεγόμενα κλεφτρόνια. Αυτός, όμως είναι ένας από τους μύθους των Ματάλων: Δεν ομογενοποιούνται όλοι κάτω από τη λέξη χίπης», εξήγησε ο κ. Βαρελάς. Όσο για το παρόν των Ματάλων, ο ίδιος υπογράμμισε: «Το περιβάλλον έχει αλλοιωθεί τελείως. Βρήκαμε εικόνες από τα Μάταλα του '70 και ήταν μια ουτοπία, ένα ψαροχώρι 30 κατοίκων και το γαλάζιο του Λιβυκού Πελάγους, ιδανικό για τους χίπηδες που κυνηγούσαν την επιστροφή στη φύση. Σήμερα είναι μια λίγο άναρχα αναπτυγμένη τουριστική περιοχή με πολύ τσιμέντο. Η ιστορία με τους χίπηδες είναι απλώς ένα κίνητρο για να επισκεφτούν οι τουρίστες το μέρος, με αφορμή την ιστορία του».
Την ιστορική μνήμη γύρω από τις θηριωδίες των γερμανών ναζί και των Ελλήνων συνεργατών τους πραγματεύονται, με διαφορετική ματιά, τα ντοκιμαντέρ Το χρονικό μιας καταστροφής των Χρύσας Τζελέπη και Άκη Κερσανίδη και Νεοναζί: το ολοκαύτωμα της μνήμης του Στέλιου Κούλογλου.
Στο Χρονικό μιας καταστροφής, οι σκηνοθέτες καταγράφουν μαρτυρίες επιζώντων από το Ολοκαύτωμα στο Χορτιάτη. Οι άνθρωποι αυτοί, που έζησαν τη φρίκη, δεν ήταν πάντα εύκολο να αναβιώσουν τα γεγονότα μπροστά στην κάμερα. «Άλλους ήταν εύκολο να τους προσεγγίσεις, αλλά για άλλους ήταν πολύ οδυνηρή εμπειρία», είπε η κ. Τζελέπη. Μια από τους επιζήσαντες γλίτωσε δύο φορές από το θάνατο και ύστερα από χρόνια δέχτηκε ένα τηλεφώνημα από ταγματασφαλίτη που της ζητούσε συγχώρεση. «Αυτή η γυναίκα διηγήθηκε με κάθε λεπτομέρεια τα γεγονότα, σαν να τα ξαναζούσε, γιατί ήθελε να τα μάθουν οι επόμενες γενιές με κάθε λεπτομέρεια. Επιλέγει συνειδητά το δρόμο της γνώσης έτσι ώστε να μην επαναληφθεί η τραγωδία», σημείωσε η κ. Τζελέπη. Πώς αυτοί οι άνθρωποι βλέπουν τη σύγχρονη κατάσταση στην Ελλάδα; «Ορισμένοι επιλέγουν να μην την παρακολουθούν, ενώ άλλοι όπως ο κύριος Άλκης που ήταν στρατιώτης του ΕΛΑΣ, παρακολουθεί τα γεγονότα και γι’ αυτόν είναι ένα είδος deja-vu. Eπανέρχονται γεγονότα που έζησε και φοβάται ότι ίσως γίνουν ίσως χειρότερα», απάντησε η κ. Τζελέπη. Οι δύο σκηνοθέτες αποφάσισαν να γυρίσουν το ντοκιμαντέρ γιατί οι άνθρωποι μεγαλώνουν και φεύγουν από τη ζωή και είναι σημαντικό να καταγραφούν οι μαρτυρίες όσων έζησαν τα γεγονότα από πρώτο χέρι. «Μετά την κατοχή έγινε ο εμφύλιος και είχαν θαφτεί αυτά τα θέματα. Ήταν πολύ σημαντικό για μας να βγάλουμε προς τα έξω μνήμες γιατί μέχρι και σήμερα δεν υπάρχει αυτός ο διάλογος στην ελληνική κοινωνία», τόνισε ο κ. Κερσανίδης.
Το ντοκιμαντέρ του Στέλιου Κούλογλου Νεοναζί: το ολοκαύτωμα της μνήμης αντιπαραβάλει το χθες και το σήμερα, μέσα από μαρτυρίες ανθρώπων που έζησαν τα γεγονότα και νεαρών παιδιών. Ο σκηνοθέτης θέλησε να καταγράψει τις μαρτυρίες τους, με στόχο να αποτυπώσει τι πιστεύουν σήμερα οι νέοι μαρτυρικών χωριών όπως μεταξύ άλλων το Δίστομο και ο Χορτιάτης. «Στο Δίστομο, παρόλο που τα παιδιά είναι ενημερωμένα από πρώτο χέρι, ήξεραν μόνο για το χωριό τους, ίσως και για τα Καλάβρυτα. Δεν ήξεραν όμως για τη συμμετοχή των Ελλήνων συνεργατών των Γερμανών στις σφαγές. Στο Χορτιάτη, πάλι, το μνημείο του ολοκαυτώματος δεν αναφέρει τίποτα για το ρόλο των ταγματασφαλιτών, ενώ στην πραγματικότητα αυτοί ήταν οι δράστες και οι Γερμανοί παρακολουθούσαν». Κατά την άποψη του κ. Κούλογλου, «σε σημαντικό βαθμό πληρώνουμε ακόμη την κατοχή και τον εμφύλιο. Δεν τυχαίο που πρόσφατα στην Τσαρίτσανη Ελασσόνας οι κάτοικοι απομάκρυναν μέλη της Χρυσής Αυγής, λέγοντας ‘’εσείς μας σκοτώσατε’’. Οι μνήμες εξακολουθούν να υπάρχουν». Καταγράφοντας αυτές τις δύσκολες εξομολογήσεις, πότε ο σκηνοθέτης επιλέγει να κλείσει την κάμερα; «Αν δεν σου ζητήσει ο ήρωάς σου να κλείσεις την κάμερα, δεν την κλείνεις. Κάποια πράγματα πρέπει να καταγραφούν», επεσήμανε κ. Κούλογλου. Ο Άκης Κερσανίδης συμφώνησε: «Οι κάμερες είναι εκεί για να είναι ανοιχτές. Οι σημαντικές αποφάσεις παίρνονται στο μοντάζ. Εκεί επιλέγεις κατά πόσο θες να συγκινήσεις, χωρίς να γίνεσαι υπερβολικός, αλλά και φυσικά χωρίς να αποστασιοποιείσαι».
Ως προς τον ρόλο των ντοκιμαντέρ να λειτουργούν «προληπτικά» έτσι ώστε να μην επαναλαμβάνονται στο μέλλον τα θέματα που θίγουν, ο Άκης Κερσανίδης σημείωσε ότι οι ταινίες και τα ντοκιμαντέρ μπορεί να ευαισθητοποιούν κάποιους ανθρώπους, ωστόσο «συναντούν αντίσταση από το υπόλοιπο κομμάτι των μίντια που έχει μεγαλύτερη ευχέρεια να καθοδηγήσει το κοινό», όπως είπε. Επάνω στο ίδιο θέμα, ο Στέλιος Κούλογλου σχολίασε: «Μακάρι να υπήρχε μια κατηγορία ‘’προληπτικού ντοκιμαντέρ’’ στο Φεστιβάλ και να προλαμβάναμε πολέμους και καταστροφές. Όμως τα ντοκιμαντέρ ασχολούνται με όσα έχουν ήδη γίνει, με την ελπίδα ότι συντελούν στο να μην ξαναγίνουν. Δυστυχώς όμως οι λαοί δεν μαθαίνουν από λάθη, η ιστορία επαναλαμβάνεται. Όμως ο πολιτισμός προχωρά, έστω και με πισωγυρίσματα, όπως σήμερα».
Το σύνολο των ελληνικών ταινιών του προγράμματος του 15ου ΦΝΘ χρηματοδοτείται, μεταξύ άλλων δράσεων της φετινής οργάνωσης, από την Ευρωπαϊκή Ένωση - Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης, στο πλαίσιο του ΠΕΠ Κεντρικής Μακεδονίας 2007-2013.
