21ο ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΝΤΟΚΙΜΑΝΤΕΡ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ [1-10/3/2019]
Συνέντευξη Τύπου Λούι Ψυχογιός
Συνέντευξη Τύπου παραχώρησε ο βραβευμένος με Όσκαρ ελληνικής καταγωγής αμερικανός σκηνοθέτης Λούι Ψυχογιός το Σάββατο 2 Μαρτίου 2019 στο Μουσείο Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης, στο πλαίσιο του 21ου Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης. Ο δημιουργός βρίσκεται στη Θεσσαλονίκη με αφορμή την carte blanche που του έχει δώσει φέτος το Φεστιβάλ για να επιλέξει δέκα αγαπημένα του ντοκιμαντέρ και να τα παρουσιάσει στο κοινό της διοργάνωσης. Παράλληλα, το Φεστιβάλ του απονέμει Χρυσό Αλέξανδρο για την προσφορά του στον κινηματογράφο και πραγματοποιεί ειδική προβολή του ντοκιμαντέρ του Ο όρμος (2009), το οποίο καταγράφει τη μαζική εξόντωση δελφινιών στην Ιαπωνία και τιμήθηκε με Όσκαρ Καλύτερου Ντοκιμαντέρ.
Στην εκδήλωση, την οποία συντόνισε ο υπεύθυνος προγράμματος του Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης Γιώργος Κρασσακόπουλος, αρχικά ο Λούι Ψυχογιός μίλησε με ιδιαίτερα θερμά λόγια για την Ελλάδα, σχολιάζοντας πως του θυμίζει όσα έζησε κατά την παιδική του ηλικία σε μια μικρή ελληνική κοινότητα στην Αμερική, η οποία χαρακτηριζόταν από ένα κλίμα αγάπης και ανθρωπιάς, σημειώνοντας, μεταξύ άλλων, το εξής: «Αισθάνομαι ότι οι Έλληνες έχουν μέσα τους εκείνο το φως που οδηγεί στην αγάπη».
Ο Λούι Ψυχογιός παραμένει ένας παθιασμένος ντοκιμαντερίστας, ταυτόχρονα όμως υπηρετεί άλλη μια μεγάλη του αγάπη, τη φωτογραφία, την οποία αποθέωσε επί σχεδόν 20 χρόνια ως σταθερός συνεργάτης του περιοδικού National Geographic. Μιλώντας για αυτή την ειδική σχέση του με τον φακό, θυμήθηκε και το πώς έκανε τα πρώτα του βήματα στον χώρο της φωτογραφίας: «Ο πατέρας μου μετοίκησε από την Ελλάδα στην Αμερική το ’50. Δούλεψε σκληρά και έτσι πρόκοψε. Όταν ήμουν παιδί τον βοηθούσα όποτε μπορούσα στη δουλειά του. Όμως ήθελα να κάνω κάτι που εκτός από τα χέρια μου, θα μπορούσα να χρησιμοποιήσω και το μυαλό μου. Έτσι ξεκίνησα μαθήματα φωτογραφίας και δούλεψα επαγγελματικά για ένα διάστημα σε μια τοπική εφημερίδα».
Όνειρο ζωής για τον ίδιο ήταν να συνεργαστεί ως φωτογράφος με το National Geographic, κάτι που τελικά έγινε πραγματικότητα. «Στη Νέα Υόρκη υπάρχουν 3.000 φωτογράφοι. Το National Geographic ξεχωρίζει και διαλέγει πάντα τους καλύτερους. Ξεκίνησα εκεί όταν ήμουν φοιτητής, καθώς συμμετείχα σε ένα πρόγραμμα πρακτικής άσκησης. Όμως σύντομα οι άνθρωποι του περιοδικού ξεχώρισαν τη δουλειά μου και με προσέλαβαν ως συνεργάτη τους», είπε. Ανάμεσα στα θέματα που ανέδειξε ο ίδιος ως φωτογράφος του National Geographic ήταν και η αξιοποίηση και ανακύκλωση σκουπιδιών: «Αυτό το project ξεκίνησε ως ένα αστείο, αλλά σύντομα έγινε μια σοβαρή πρόταση που κατατέθηκε και αναδείχτηκε. Μέχρι τότε υπήρχε μόλις ένα βασικό πρόγραμμα ανακύκλωσης στην Αμερική. Μέσα από την έρευνα που κάναμε, όμως, καταφέραμε να ευαισθητοποιήσουμε τους συνδρομητές του περιοδικού και κατ’ επέκταση ένα μεγάλο κομμάτι του πληθυσμού που το διάβασαν. Έτσι κατορθώσαμε να ξεκινήσουν επιτέλους οργανωμένα προγράμματα ανακύκλωσης, αλλά και να γίνουν έρευνες και επιστημονικές μελέτες για το εν λόγω θέμα».
Ως δημιουργός ντοκιμαντέρ, ο Λούι Ψυχογιός θεωρεί σημαντικό μέσα από το έργο του να μπορεί να ευαισθητοποιήσει και να κινητοποιήσει ένα 10% του πληθυσμού. Ο ίδιος τόνισε σχετικά: «Στην Αμερική μια ταινία θεωρείται επιτυχημένη με βάση τις εισπράξεις και τα κέρδη που θα αποφέρει. Για μένα αυτό συμβαίνει όταν η ταινία μου θα ευαισθητοποιήσει το 10% του πληθυσμού. Θεωρώ τον κινηματογράφο σημαντικό όπλο μαζικής ευαισθητοποίησης. Αυτό το 10% του πληθυσμού είναι ένας ικανός αριθμός ατόμων για να προκαλέσω με τις ταινίες μου εκείνον τον προβληματισμό που θα κινητοποιήσει τον συγκεκριμένο κόσμο και θα επιφέρει χρήσιμες κοινωνικές αλλαγές».
Χαρακτηριστικό παράδειγμα ως προς αυτό είναι το ντεμπούτο ντοκιμαντέρ του Ο όρμος / The Cove, για το οποίο ο ίδιος είπε: «Χάρη στον Όρμο αποκαλύψαμε μια ιστορία που δεν ήταν ευρύτερα γνωστή -τη μαζική εξόντωση δελφινιών στην Ιαπωνία- και αλλάξαμε την κατάσταση. Ευαισθητοποιήσαμε το κοινό και καταφέραμε να περιορίσουμε τους φόνους των δελφινιών κατά 93%». Όσο για τις διακρίσεις που έλαβε η ταινία –μεταξύ των οποίων και το Όσκαρ καλύτερου ντοκιμαντέρ– ο κ. Ψυχογιός επισήμανε ότι μπορεί να χρειάστηκε αρκετά χρόνια για να αποκτήσει την αυτοπεποίθηση που χρειαζόταν ως κινηματογραφιστής, αλλά η επιτυχία της ταινίας του ήταν τέτοια που κάθε βδομάδα κέρδιζε και από ένα βραβείο: «Ειλικρινά δεν γνώριζα πόσα πολλά βραβεία δίνονται σε ταινίες. Είχα ετοιμάσει μια ωραία ομιλία για την πρώτη μου βράβευση και ξαφνικά είδα ότι κέρδιζα κι άλλες διακρίσεις. Ένιωσα ότι έπρεπε για όλες να σκέφτομαι και να γράφω κάτι ξεχωριστό. Ξαφνικά όμως κατάλαβα ότι έπρεπε να βγω μπροστά, να δίνω ομιλίες, να έρθω σε επαφή με σημαντικούς σκηνοθέτες και ένα εξίσου σημαντικό σύστημα εκπροσώπησης ταινιών. Από όλη αυτή την εμπειρία κράτησα μια ατάκα που είχε κάποτε πει ο σκηνοθέτης Τζον Φορντ, την οποία χρησιμοποίησα κιόλας σε μια ομιλία μου: «Το να κάνεις μια ταινία είναι σαν να ζωγραφίζεις μια εικόνα, αλλά με τη βοήθεια ενός ολόκληρου στρατού».
Σε ότι αφορά στις αντιδράσεις που προκλήθηκαν από την προβολή της συγκεκριμένης ταινίας στην Ιαπωνία, όπου εκτυλίσσονται τα γεγονότα, ο κ. Ψυχογιός είπε ότι παρά την προβολή της στο Φεστιβάλ του Τόκιο και την διανομή της στις αίθουσες της χώρας, υπήρξε τεράστια αντίδραση κυρίως από συντηρητικούς και εξτρεμιστικούς εθνικιστικούς κύκλους. «Ήταν εντυπωσιακό το πώς αυτές οι ομάδες διαδήλωναν έξω από κινηματογράφους στην Ιαπωνία, με αποτέλεσμα να αναβληθούν αρκετές προβολές. Ακόμη μεγαλύτερη εντύπωση μου έκανε το πώς έφτασαν στο σημείο να τρομοκρατήσουν με απειλές για την ασφάλεια τους τον διανομέα και την οικογένειά του. Ωστόσο, το θέμα που πρόβαλε η ταινία απέκτησε διαστάσεις ενός εθνικού διαλόγου και προβλήθηκε παντού. Κάναμε προβολές όχι μόνο στο Ταϊτζί, όπου διαδραματίζονται τα γεγονότα, αλλά ακόμη και στο διπλωματικό σώμα της Ιαπωνίας, ευαισθητοποιώντας το κοινό γύρω από το θέμα της προστασίας των δελφινιών», αφηγήθηκε ο δημιουργός.
Πώς σχολιάζει ο ίδιος το ότι οι ταινίες του μεταδίδουν μέσα από τις ιστορίες τους ένα δυνατό μήνυμα και παράλληλα κρατούν αμείωτο το ενδιαφέρον του κοινού που τις παρακολουθεί; Ο κ. Ψυχογιός είπε σχετικά: «Κάποτε ένας παραγωγός ρώτησε τον Ζακ Κουστώ: “Αν σου δώσω τα χρήματα μου, τι θα δω στην ταινία σου;”. Προσωπικά, ξεκινάω πάντα με μια ιδέα του τι θέλω να κάνω, αλλά ποτέ δεν ξέρω τι θα βρεθεί μπροστά μου. Αισθάνομαι ότι κάθε ντοκιμαντερίστας βρίσκεται σε μια διαρκή πρόκληση να ανακαλύπτει συνεχώς νέα πράγματα». Σε σχέση πάντως με τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν τα ντοκιμαντέρ στη διανομή τους, αλλά και σε ότι αφορά στη σχέση του ίδιου με το κοινό και τη χρηματοδότηση των ταινιών του, ο δημιουργός δήλωσε ότι δεν κάνει ταινίες με σκοπό το κέρδος, αλλά για να έρθει πιο κοντά στο κοινό. Και πρόσθεσε: «Νομίζω πως χρειαζόμαστε τους διανομείς όπως χρειαζόμαστε και τους σπόνσορες, αλλά όταν αυτοί με ρωτούν για τα λεφτά τους, η απάντησή μου είναι ‘’θέλω τα λεφτά σας, αλλά δεν θα τα πάρετε πίσω’’. Θέλω οι ταινίες μου να προβάλλονται παντού, σε όλο τον κόσμο. Δεν μου αρκεί επομένως να προβληθεί μια ταινία μου στο Netflix. Θέλω να προβληθεί σε όλα τα δίκτυα, είτε πρόκειται για το National Geographic και το Discovery είτε για το Disney».
Στη συνέχεια, αναφερόμενος στα δέκα ντοκιμαντέρ που επέλεξε στο πλαίσιο της carte blanche που του έδωσε φέτος το φεστιβάλ, ο κ. Ψυχογιός επισήμανε: «Πιστεύω ότι οι ταινίες αυτές είναι μια ευκαιρία για τους θεατές που θα τις δουν να αλλάξουν τον τρόπο με τον οποίο βλέπουν τα πράγματα γύρω τους. Τα φιλμ αυτά μιλούν για την κλιματική αλλαγή, για τη σχέση μας με το περιβάλλον, αλλά για μένα το πιο βασικό είναι η σχέση μας με τον πλανήτη μέσα από μικρές αλλαγές που μπορούν να γίνουν στην καθημερινότητά μας. Ίσως η πιο βασική από αυτές να είναι η αλλαγή διατροφής, μια κίνηση που όχι μόνο βελτιώνει την υγεία μας, αλλά αποτελεί πολύτιμη επιλογή και για την προστασία του περιβάλλοντος».
Επιχειρώντας να απαντήσει και ο ίδιος στο ερώτημα που θέτει το κεντρικό αφιέρωμα του 21ου Φεστιβάλ «Γιατί να κοιτάζουμε τα ζώα;», ο κ. Ψυχογιός απάντησε πως ο άνθρωπος είναι ένα είδος μεταξύ πολλών άλλων στον πλανήτη Γη, υπογραμμίζοντας: «Το ότι ονομαζόμαστε homo sapiens δεν συνεπάγεται ότι είμαστε και το εξυπνότερο είδος. Δεν ξέρω πόσο σοφή πράξη είναι να καταστρέφουμε τον πλανήτη. Προσωπικά νομίζω πως υπάρχουν άλλα είδη που είναι πιο ευπροσάρμοστα στις αλλαγές που συμβαίνουν. Ωστόσο, είναι σημαντικό να αντιληφθούμε αυτό που λένε οι επιστημονικές έρευνες πως μέχρι το τέλος αυτού του αιώνα είναι πιθανόν να εξαφανιστούν τα μισά είδη που κατοικούν στον πλανήτη. Δεν είμαστε το κυρίαρχο είδος, όμως θα πρέπει σε κάθε περίπτωση να φροντίσουμε για το μέλλον των επόμενων ανθρώπινων γενεών».
Ο κ. Ψυχογιός ερωτήθηκε επίσης σχετικά με την πολιτική των ΗΠΑ σε σχέση με την κλιματική αλλαγή, καθώς και τις παρεμβάσεις του Ντόναλντ Τραμπ επάνω στο θέμα. Ο σκηνοθέτης απάντησε: «Έτυχε να γνωρίσω τον Τραμπ πολύ πριν γίνει πρόεδρος. Η αλήθεια είναι πως έχει προκαλέσει τεράστια ζημιά στην Αμερική, αφού πολλοί άνθρωποι αισθάνονται πως δεν μπορούν να στηριχτούν στην κυβέρνηση με αυτές τις πολιτικές. Ωστόσο, είναι σημαντικό πως 7 στους 10 ψηφοφόρους του επίσης δεν πιστεύουν στην κλιματική αλλαγή. Θέλω να πιστεύω πως ο Τραμπ κάποια στιγμή θα εξαφανιστεί από την πολιτική».
