16ο ΦΝΘ: Αφιερώματα σε δημιουργούς, Πίτερ Ουιντόνικ - Νικολά Φιλιμπέρ

16ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης –
Εικόνες του 21ου Αιώνα
14-23 Μαρτίου 2014
 
ΑΦΙΕΡΩΜΑΤΑ ΣΕ ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΥΣ
ΠΙΤΕΡ ΟΥΙΝΤΟΝΙΚ - ΝΙΚΟΛΑ ΦΙΛΙΜΠΕΡ

 
«Να τιμάς ό,τι σε εμπνέει», είχε πει κάποτε ο Πίτερ Ουιντόνικ.  Το 16ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης – Εικόνες του 21ου Αιώνα, τιμά φέτος στα αφιερώματά του δυο δημιουργούς που ενέπνευσαν και εμπνέουν τον κόσμο του ντοκιμαντέρ: Τον πρόωρα χαμένο καναδό κινηματογραφιστή και φίλο του φεστιβάλ, Πίτερ Ουιντόνικ (1953-2013) και τον γάλλο σκηνοθέτη Νικολά Φιλιμπέρ, έναν βιρτουόζο της τέχνης της παρατήρησης, ο οποίος θα δώσει το παρών στη διοργάνωση.
 
ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΠΙΤΕΡ ΟΥΙΝΤΟΝΙΚ:
 
Η συνεισφορά του Πίτερ Ουιντόνικ/ Peter Wintonick στην τέχνη του ντοκιμαντέρ είναι πραγματικά ανεκτίμητη. Πολυπράγμων και ανήσυχος, ο καναδός δημιουργός υπηρέτησε το είδος μέσα από πολλαπλούς ρόλους -σκηνοθέτης, παραγωγός, προγραμματιστής, κριτικός κινηματογράφου– ενώ στάθηκε μέντορας σε πολλές γενιές νέων κινηματογραφιστών. Το 16ο ΦΝΘ τιμά τη μνήμη του βραβευμένου κινηματογραφιστή μέσα από ένα αφιέρωμα που παρουσιάζει χαρακτηριστικούς σταθμούς στο έργο του. Ο ίδιος υπήρξε στενός φίλος και πολύτιμος συνεργάτης του θεσμού, στηρίζοντάς τον έμπρακτα και αδιάλειπτα ήδη από το ξεκίνημά του. Το φεστιβάλ, ως ελάχιστο φόρο τιμής, καθιερώνει το Βραβείο Κοινού Πίτερ Ουιντόνικ, το οποίο θα απονέμεται στο καλύτερο ξένο ντοκιμαντέρ μεγάλου μήκους.
 
Στην 35ετή διαδρομή του, ο Πίτερ Ουιντόνικ ταξίδεψε σε όλο τον κόσμο μεταδίδοντας τόσο τις γνώσεις του όσο και την αγάπη του για το ντοκιμαντέρ. Συμμετείχε σε περισσότερες από 100 ταινίες και transmedia projects, καθώς και στα σημαντικότερα φεστιβάλ ντοκιμαντέρ ως σύμβουλος, μέλος κριτικής επιτροπής, ομιλητής ή συντονιστής εργαστηρίων. Είχε λάβει διεθνείς διακρίσεις, ανάμεσα στις οποίες και την υψηλότερη τιμή στον χώρο του πολιτισμού στον Καναδά, το βραβείο Canadian Governor General’s Award in Visual and Media Arts. Πάντοτε δραστήριος μπροστά και πίσω από την κάμερα, υπήρξε επίσης ένας από τους πρωτοπόρους των ψηφιακών μέσων, μεταξύ άλλων και συνιδρυτής του DocAgora.
Στο πλαίσιο του αφιερώματος του 16ου ΦΝΘ στον Πίτερ Ουιντόνικ, το οποίο συνοδεύεται από δίγλωσση έκδοση για το έργο του, θα προβληθεί η ταινία-σταθμός στην πορεία του δημιουργού: το ντοκιμαντέρ «Κατασκευάζοντας συναίνεση: Ο Νόαμ Τσόμσκι και τα ΜΜΕ» (1992, συν-σκηνοθεσία με τον Μαρκ Άκμπαρ), ένα πορτρέτο του Νόαμ Τσόμσκι που μυεί έξυπνα το θεατή στα άδυτα των ΜΜΕ. Η ταινία χαρακτηρίστηκε από το National Film Board ως «το καλύτερο καναδικό ντοκιμαντέρ όλων των εποχών», προβλήθηκε σε πάνω από 300 πόλεις ανά τον κόσμο, απέσπασε 22 βραβεία, παρουσιάστηκε σε περισσότερα από 50 διεθνή φεστιβάλ και αναμεταδόθηκε σε 12 γλώσσες.
 
Με το μοναδικό πνευματώδες στυλ του, στο ντοκιμαντέρ Σινεμά Βεριτέ (2000) ο Ουιντόνικ διερευνά την εν λόγω κινηματογραφική σχολή από τις απαρχές της (Ο Νανούκ του Βορρά) ως τη μετεξέλιξή της (Blair Witch Project), ενώ το ντοκιμαντέρ του Seeing is Believing (2002, συν-σκηνοθεσία με την Κατερίνα Τσίζεκ) εστιάζει στη νέα οπτική επανάσταση που συντελείται με όπλο την κινηματογραφική κάμερα. Στο 16ο ΦΝΘ θα προβληθεί επίσης και το ντοκιμαντέρ China Heavyweight του Γιουνγκ Τσανγκ (2012), το τελευταίο ολοκληρωμένο έργο στο οποίο ο Πίτερ Ουιντόνικ διετέλεσε παραγωγός. Εδώ, μέσα από την ιστορία δύο έφηβων κινέζων μποξέρ που προετοιμάζονται για τους Ολυμπιακούς Αγώνες, αναδεικνύεται το χθες και το σήμερα μιας χώρας σε διαρκή αναδιαμόρφωση. 
 
Το κύκνειο άσμα του Π. Ουιντόνικ ως σκηνοθέτη είναι το ντοκιμαντέρ – οδοιπορικό PilgrIMAGE: προσκύνημα στην εικόνα (2009), το οποίο συνυπογράφει με την κόρη του, Μίρα. Από το Κάνσας του Μάγου του Οζ και τη Γαλλία του Ζορζ Μελιές ως τη Μπιενάλε της Βενετίας, οι δυο τους ταξιδεύουν ανά τον κόσμο σε αγαπημένους σύγχρονους και ιστορικούς σταθμούς, ανιχνεύοντας το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον του σινεμά και των μέσων επικοινωνίας. Η κόρη του, Μίρα, θα είναι εκείνη που θα ολοκληρώσει το τελευταίο ντοκιμαντέρ που άφησε στη μέση ο Πίτερ Ουιντόνικ, με τίτλο Be Here Now. Η σφραγίδα και το όραμά του για το ντοκιμαντέρ θα παραμείνουν ανεξίτηλα. «Ο ρόλος του ντοκιμαντέρ είναι να αποτελεί την ένοχη συνείδηση της εποχής του, την ενοχλητική αλογόμυγα, τον ταραχοποιό», είχε σημειώσει χαρακτηριστικά κάποτε και ο ίδιος στο μανιφέστο του.
 
ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΝΙΚΟΛΑ ΦΙΛΙΜΠΕΡ:
 
«Ο κινηματογράφος είναι η τέχνη της ελλειπτικότητας: Η γλώσσα είναι μεταφορική και κάθε ταινία έχει τα μυστικά της και μια αίσθηση μυστηρίου». Τα λόγια του Νικολά Φιλιμπέρ / Nicolas Philibert αντικατοπτρίζουν το ίδιο του το έργο – μια διαδρομή γεμάτη ανθρώπινες εικόνες που συγκινούν χωρίς  να εκβιάζουν το συναίσθημα και υπαινίσσονται πολλά περισσότερα απ’ όσα απαθανατίζουν. Το 16ο ΦΝΘ πραγματοποιεί αφιέρωμα στο έργο του γάλλου κινηματογραφιστή, προβάλλοντας τα σημαντικότερα ντοκιμαντέρ της φιλμογραφίας του. Γεννημένος στη Νανσύ το 1951, ο Φιλιμπέρ σπούδασε φιλοσοφία, ωστόσο πολύ σύντομα στράφηκε στον κινηματογράφο και εργάστηκε ως βοηθός σκηνοθέτη πλάι στον Αλάν Τανέρ και τον Κλοντ Γκορέτα.  Το πρώτο του ντοκιμαντέρ με τίτλο His Master’s Voice  (1978, συν-σκηνοθεσία με τον Ζεράρ Μορντιγιά) καταγράφει με διορατική ματιά τη νέα παγκόσμια οικονομική κατάσταση που τότε αρχίζει μόλις να διαφαίνεται. Η θεματική γκάμα του Φιλιμπέρ δεν περιορίζεται. Κοινωνικά ζητήματα, τέχνη, πολιτική, φύση: Ακολουθεί όσα τον κεντρίζουν με ιδιαίτερη αφοσίωση, σεβασμό κι ευαισθησία.
 
Το 1990 ο Νικολά Φιλιμπέρ αποκαλύπτει την αφανή ζωή σε ένα από τα διασημότερα μουσεία του κόσμου, μέσα από το Η πόλη του Λούβρου. Δυο χρόνια αργότερα, το Η χώρα των κωφών μοιράζεται τη ζωή και τους κώδικες των ανθρώπων με κώφωση. Το ντοκιμαντέρ του, στα χνάρια του ουμανιστικού σινεμά του Ζαν Ρενουάρ, αποτελεί την πιο ηχηρή σιωπή, αποτυπώνοντας την άγνωστη και πλούσια νοηματική γλώσσα και κατ’ επέκταση κουλτούρα.
 
Το 1994, μέσα από το ντοκιμαντέρ του Ένα ζώο, δυο ζώα, ο Φιλιμπέρ αναζητά τα ίχνη του ανθρώπου, μπαίνοντας ξανά στα άδυτα ενός μουσείου, αυτή τη φορά στο τμήμα ζωολογίας του Εθνικού Μουσείου Φυσικής Ιστορίας στο Παρίσι. Το 2001 ο Νικολά Φιλιμπέρ υπογράφει το ντοκιμαντέρ Να είσαι και να έχεις, ένα συγκινητικό πορτραίτο μιας ομάδας μαθητών σε μια απομακρυσμένη περιοχή της Γαλλίας, που έκανε αίσθηση στο Φεστιβάλ Καννών και καθιέρωσε τον σκηνοθέτη διεθνώς. Ευαίσθητο, ειλικρινές, με ιδιαίτερο χιούμορ και οξυδερκή ματιά, το ντοκιμαντέρ μοιάζει να καθρεφτίζει μια ολόκληρη κοινωνία μέσα από τις σχέσεις, τις ισορροπίες και τη δυναμική μιας μικρής τάξης κι ενός δασκάλου. 
 
Στο ντοκιμαντέρ Το παραμικρό (1996), οι τρόφιμοι του ψυχιατρείου La Borde κάνουν πρόβες για την ετήσια θεατρική τους παράσταση.  Σε μια σπουδή σεβασμού κι εκτίμησης των χαρακτήρων του, ο Φιλιμπέρ δεν υποκύπτει σε εύκολους συναισθηματισμούς. Αυτή είναι ίσως και η μεγαλύτερη αρετή του: Βιώνει εκ των έσω κάθε κόσμο που κινηματογραφεί, μαθαίνει τους κώδικες και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του κι ύστερα μοιράζεται με τον θεατή το βίωμά του που έχει ήδη πάρει τη μορφή μιας ταινίας τεκμηρίωσης.
 
Το Back to Normandy (2007) είναι ένα ντοκιμαντέρ για τη μαγεία και τη δύναμη του σινεμά. Ο Φιλιμπέρ επιστρέφει σε μια ταινία που σημάδεψε τον ίδιο (το I, Pierre Riviere... του Ρενέ Αλιό) και μια περιοχή (τη Νορμανδία) στην οποία πραγματοποίησε τα πρώτα του κινηματογραφικά βήματα. Η κινηματογραφική εργαλειοθήκη του Φιλιμπέρ είναι εκείνη που ξεχωρίζει και το ντοκιμαντέρ του Νενέτ (2009), με κεντρικό χαρακτήρα, ένα γηραιό ουραγκοτάγκο 40 ετών. Στο φακό του σκηνοθέτη πρωταγωνιστεί η συγκινητική εικόνα της Νενέτ και ο ήχος των ανθρώπων που την παρακολουθούν στο Βοτανικό Κήπο του Παρισιού.
Το 2012 στο La Μaison de la Radio, ο Φιλιμπέρ αναλαμβάνει ακόμη μια πρόκληση: Να εικονογραφήσει έναν κόσμο που υπάρχει μόνο μέσα από τον ήχο, εστιάζοντας στην καθημερινότητα του  ραδιοφωνικού σταθμού Radio France. Από τον Φιλιμπέρ δεν θα περιμέναμε τίποτα λιγότερο. Από την αρχή της διαδρομής του, έως σήμερα, τα μυστήρια της ανθρώπινης πραγματικότητας υπήρξαν και παραμένουν η κινητήριος δύναμη του έργου του.
 
Τα αφιερώματα σε δημιουργούς χρηματοδοτούνται, μεταξύ άλλων δράσεων του 16ου ΦΝΘ, από την Ευρωπαϊκή Ένωση - Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης, στο πλαίσιο του ΠΕΠ Κεντρικής Μακεδονίας 2007-2013.