24o ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΝΤΟΚΙΜΑΝΤΕΡ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ // 10-20/3/2022
Agora Talks: Kickstarter for Documentary Film
Στο πλαίσιο των Agora Talks της Αγοράς του 24ου Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης, πραγματοποιήθηκε την Τετάρτη, 16 Μαρτίου, στην Αποθήκη Γ, η εκδήλωση «Kickstarter for Documentary Film». Η εκδήλωση πραγματοποιήθηκε με σκοπό την ενημέρωση του κοινού για τις δυνατότητες και τις βέλτιστες πρακτικές για τη χρηματοδότηση ενός ντοκιμαντέρ μέσω της δημιουργίας καμπάνιας crowdfunding στη δημοφιλή πλατφόρμα Kickstarter. Κεντρική ομιλήτρια ήταν η Υπεύθυνη Κινηματογράφου, Εκδόσεων και Τεχνών του Kickstarter Ευρώπης, Εβίτα Τσοκάντα.
Η κ. Τσοκάντα αφού συστήθηκε στο κοινό, αρχικά εξήγησε τι ακριβώς είναι το Kickstarter και πώς ξεκίνησε. «Το Kickstarter ξεκίνησε το 2009. Είναι μια πλατφόρμα crowdfunding που γεννήθηκε και εξελίχθηκε μέσα από την ανάγκη για δημιουργία. Οι τρεις πρώτοι ιδρυτές του, μάλιστα, ήταν και οι ίδιοι καλλιτέχνες. Το Kickstarter έχει μεγάλο όνομα στο χώρο, αλλά η εταιρεία είναι μικρότερη από ό,τι θα περίμενε κανείς. Έχουμε κάτω από 100 ανθρώπους που εργάζονται στην εταιρεία, είμαστε μια στενά δεμένη ομάδα. Πριν κάποια χρόνια, η εταιρεία άλλαξε νομική μορφή, έγινε κοινωφελής. Αυτό σημαίνει είναι ότι είμαστε υποχρεωμένοι να διατηρούμε ένα υψηλό επίπεδο όσον αφορά την επίδρασή της πλατφόρμας στην κοινωνία και να τοποθετούμε το κριτήριο αυτό υψηλότερα από τα συμφέροντα των μετόχων μας. Κάθε χρόνο, μάλιστα, εκδίδουμε δήλωση σχετικά με τις προσπάθειές μας για αυτό τον στόχο».
Όπως εξήγησε η κ. Τσοκάντα, αυτό που κάνει το Kickstarter να διαφέρει από τις υπόλοιπες αντίστοιχες πλατφόρμες είναι η βαθιά εξειδίκευσή του στο πεδίο των τεχνών και της δημιουργίας. «Αυτό που κάνει το Kickstarter να ξεχωρίζει από τις άλλες πλατφόρμες είναι ότι επικεντρώνεται μόνο στην καλλιτεχνική δραστηριότητα. Η εταιρεία, μάλιστα, έχει διαρρυθμιστεί εσωτερικά με βάση τους διαφορετικούς τομείς δημιουργίας. Υπάρχει, ας πούμε, το τμήμα Κινηματογράφου, το τμήμα Εικαστικών τεχνών ή το τμήμα Μουσικής. Και οι εργαζόμενοι κάθε τμήματος έχουν πρακτική εργασιακή εμπειρία στον καλλιτεχνικό τομέα τον οποίο εκπροσωπούν. Ας πούμε, η υπεύθυνη του τμήματος Κινηματογράφου είναι και η ίδια δημιουργός ντοκιμαντέρ. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό. Έτσι, έχεις τη δυνατότητα ως δημιουργός να μιλάς με κάποιον με τον οποίο μοιράζεστε την ίδια γλώσσα και ο οποίος αντιλαμβάνεται τις προκλήσεις και τις δυσκολίες που αντιμετωπίζεις. Με κάποιον που ξέρει πολύ καλά την κοινότητα στην οποία απευθύνεσαι ως δημιουργός».
Σύμφωνα με την κ. Τσοκάντα, ένα δεύτερο, σημαντικό στοιχείο που ξεχωρίζει το Kickstarter από τις υπόλοιπες πλατφόρμες είναι ότι κινείται γύρω από το μότο «όλα ή τίποτα». «Αν δεν επιτύχεις το ποσό - στόχο που έχεις δηλώσει στην καμπάνια σου, δεν λαμβάνεις χρηματοδότηση, το Kickstarter δεν πληρώνεται και οι υποστηρικτές της καμπάνιας σου δεν χρεώνονται. Η πρακτική αυτή μειώνει το ρίσκο για τον υποστηρικτή. Όταν ως υποστηρικτής στηρίζεις μια καμπάνια με ένα ποσό, το ποσό αυτό απλώς δεσμεύεται στην τράπεζα, δεν γίνεται ανάληψη του ποσού. Οπότε αν δεν πετύχει η καμπάνια, τα χρήματα επιστρέφονται στους υποστηρικτές. Ενώ, αντίστοιχα, αν δεις ότι η καμπάνια πετυχαίνει, μπορείς ως υποστηρικτής να αυξήσεις το αρχικό ποσό που έβαλες», σημείωσε.
Αφού πληροφόρησε το κοινό σχετικά με τα βασικά στοιχεία που συνθέτουν το προφίλ της εταιρείας και τον τρόπο λειτουργίας της, η κ. Τσοκάντα προχώρησε στην απάντηση το πιο βασικού, όπως εξήγησε, ερωτήματος που δέχεται: ποιος μπορεί να χρησιμοποιήσει την πλατφόρμα του Kickstarter. «Οποιοσδήποτε, οπουδήποτε μπορεί να χρησιμοποιήσει το Kickstarter για να υποστηρίξει μια καμπάνια. Το μόνο που χρειάζεσαι είναι μια κάρτα πληρωμών. Για να δημιουργήσεις, όμως, μια δική σου καμπάνια πρέπει να προέρχεσαι από μια συγκεκριμένη λίστα χωρών στις οποίες δραστηριοποιείται το Kickstarter και να έχεις έναν τραπεζικό λογαριασμό. Αν δεν έχεις ως βάση σου μια από αυτές τις χώρες, ίσως ένας συνεργάτης σου, ο οποίος βρίσκεται σε μια από αυτές τις χώρες μπορεί να έχει πρόσβαση, ώστε να ξεπεραστεί αυτό το ενδεχόμενο εμπόδιο», σημείωσε.
Στη συνέχεια, η κ. Τσοκάντα παρουσίασε κάποια πολύ ενδιαφέροντα στοιχεία σχετικά με την απόδοση του Kickstarter ως σήμερα. «Από το 2009 έως σήμερα στο Kickstarter έχουν μαζευτεί 6,4 δις ευρώ για δημιουργικά πρότζεκτ, εκ των οποίων τα 521 εκατομμύρια αφορούν τον κινηματογράφο και 145,5 εκατομμύρια τα ντοκιμαντέρ. Επίσης, κάθε χρόνο καταφέρνουμε να εξασφαλίσουμε μία υποψηφιότητα για τα βραβεία της Αμερικανικής Ακαδημίας Κινηματογράφου για κάποιο από τα φιλμ που υποστηρίζουμε. Δύο, μάλιστα, από τις νίκες μας στα βραβεία αφορούν ντοκιμαντέρ, συγκεκριμένα το Inocente και το Period. End of Sentence. Θέλω, ωστόσο, να είμαι απόλυτα διαφανής και ειλικρινής. Το 44% των ντοκιμαντέρ που έκαναν καμπάνιες το 2021 έφτασε πραγματικά τον στόχο της καμπάνιας του. Αν όμως η καμπάνια έχει σχεδιαστεί σωστά και έχουν βρεθεί οι πρώτοι 25 υποστηρικτές, τότε το ποσοστό επιτυχίας ανεβαίνει στο 74%», εξήγησε η ίδια.
Όπως είπε η κ. Τσοκάντα, υπάρχουν διάφορες τακτικές τις οποίες πρέπει να ακολουθήσει ένας δημιουργός ώστε να πετύχει η καμπάνια του. «Θα συμβούλευα γενικά τον υποψήφιο να σχεδιάσει προσεκτικά την καμπάνια του και τη στρατηγική του και να αφιερώσει αρκετό χρόνο στην προετοιμασία πριν την έναρξη της καμπάνιας. Θα είμαι ειλικρινής, θέλει αρκετή δουλειά. Βοηθάει, επίσης, το να είμαστε ρεαλιστές. Τόσο όσον αφορά τον καθορισμό του κόστους και των αναγκών μας για ένα πρότζεκτ, αλλά και όσον αφορά το ποσό των χρημάτων που πραγματικά μπορούμε να εξασφαλίσουμε μέσα από μια πλατφόρμα. Συχνά, αποτελεί ορθή πρακτική η επιλογή ενός συγκεκριμένου κομματιού της παραγωγής μας για χρηματοδότηση μέσω Kickstarter, αντί ολόκληρης της παραγωγής», εξήγησε.
Ακολούθως, η κ. Τσοκάντα εξειδίκευσε τις συμβουλές της, ανά παράμετρο της καμπάνιας. Όπως εξήγησε, κάθε καμπάνια έχει τέσσερα σημαντικά μέρη. Το πρώτο είναι το βίντεο. «Το βίντεο πρέπει να είναι μικρής διάρκειας, μέχρι 2 λεπτά. Η διάρκεια προσοχής του θεατή έχει πλέον μειωθεί και εξακολουθεί να μειώνεται. Ιδανικά, επίσης, θα πρέπει ο σκηνοθέτης του ντοκιμαντέρ να εμφανίζεται στο βίντεο. Γνωρίζω ότι συνήθως οι σκηνοθέτες δεν επιθυμούν την έκθεση στην κάμερα, αλλά βοηθάει. Η παρουσία τους στο βίντεο μπορεί να επιτυγχάνεται και μέσω voice-over. Ο κόσμος μπορεί να συσχετιστεί πολύ περισσότερο με ένα πρόσωπο σε σχέση με μια ιδέα. Το βίντεο μπορεί, επίσης, να περιλαμβάνει δείγματα του συγκεκριμένου πρότζεκτ ή προηγούμενης δουλειάς του δημιουργού», εξήγησε.
Το δεύτερο σημαντικό κομμάτι, όπως είπε η ομιλήτρια, είναι το κείμενο, το οποίο πρέπει να επικεντρώνεται στις βασικές παραμέτρους του έργου. «Το κείμενο αποδεικνύεται συχνά πρόκληση για τους δημιουργούς που δεν έχουν σχετική εμπειρία. Πρέπει να απαντάει σε κάποια βασικά ερωτήματα, όπως ποιος είσαι, τι δημιουργείς ή τι σκοπεύεις να δημιουργήσεις, ποιοι είναι οι συνεργάτες σου, γιατί το δημιουργείς και τι ακριβώς χρειάζεσαι, ποιες ανάγκες έχεις. Συμβουλεύω τους δημιουργούς να είναι ειλικρινείς με την περιγραφή. Κανείς βέβαια δεν θα ελέγξει πού διέθεσε τα χρήματα ο δημιουργός, ωστόσο, καλό είναι πάντα να έχουμε μια αίσθηση υπευθυνότητας ως προς αυτό», σημείωσε.
Ακολούθως, όσον αφορά το τρίτο σημαντικό κομμάτι μιας καμπάνιας, τις επιβραβεύσεις, που δίνονται ως ανταπόδοση σε αυτούς που υποστηρίζουν τις καμπάνιες χρηματοδότησης, αυτές θα πρέπει, σύμφωνα με την κ. Τσοκάντα, να είναι συγκεκριμένου αριθμού και να συνθέτουν μια εμπειρία για τον υποστηρικτή της καμπάνιας. «Οι επιβραβεύσεις πρέπει να είναι από 5 έως 7 σε αριθμό. Εάν είναι περισσότερες, προκαλείται σύγχυση. Το σύνηθες ποσό υποστήριξης είναι συνήθως 25 δολάρια/ευρώ. Ωστόσο, το ποσό των 100 δολαρίων/ευρώ είναι αυτό που έχει αποδειχθεί πως συντελεί στην ταχύτερη επίτευξη του στόχου της καμπάνιας. Με αυτό το ποσό πρέπει ο δημιουργός να συνδέσει μια σημαντική επιβράβευση. Βοηθάει, επίσης, αρκετά εάν η επιβράβευση δημιουργεί μια εμπειρία για τον υποστηρικτή ή τον εντάσσει μέσα στη δημιουργική διαδικασία. Οι εμπειρίες προτιμώνται σε σχέση με τα υλικά αντικείμενα, τα οποία συχνά έχουν και πρόσθετο κόστος προετοιμασίας ή αποστολής για τον δημιουργό της καμπάνιας. Προσφέροντας μια εμπειρία στον υποστηρικτή της καμπάνιας σου, τον εμπλέκεις ενεργά στη δημιουργική διαδικασία και δημιουργείς ένα κοινό για το έργο σου. Η εμπειρία επιβράβευσης μπορεί να περιλαμβάνει πρόσβαση σε πλάνα από τα παρασκήνια, λίστες αναπαραγωγής ή λίστες προτάσεων για διάβασμα σχετικό με τη θεματολογία του έργου, προσκλήσεις πρεμιέρας ή ειδικές προβολές. Επίσης, πολύ συχνά στα ντοκιμαντέρ δίνεται μια αναγνώριση στους υποστηρικτές που έχουν δώσει μεγάλα ποσά, στους τίτλους τέλους του έργου. Το κοινό επιθυμεί και αποζητά τη συμμετοχή», εξήγησε η κ. Τσοκάντα.
Η κ. Τσοκάντα έδωσε και πρακτικές συμβουλές σχετικά με τον τέταρτο και τελευταίο σημαντικό παράγοντα μιας καμπάνιας, την προβολή (outreach). «Το Kickstarter δίνει στοιχεία μετρήσεων στους δημιουργούς για την καμπάνια τους. Τα ποσοστά αυτά αφορούν την απόδοση της καμπάνιας, την προέλευση των χρημάτων και των υποστηρικτών. Τα στοιχεία αυτά είναι σημαντικά γιατί καθοδηγούν τους δημιουργούς, τους συμβουλεύουν για το τι αποδίδει και για το πού πρέπει να στρέψουν την προσοχή τους και να επικεντρώσουν τις προσπάθειές τους», επισήμανε.
Άλλωστε, όπως εξήγησε η κ. Τσοκάντα, το Kickstarter μπορεί να συνδράμει τον δημιουργό και σε άλλους τομείς πέραν της χρηματοδότησης, όπως στην επαγγελματική δικτύωση ή στη δημιουργία ενός κοινού. «Αρκετοί επαγγελματίες από τον κόσμο της δημιουργίας και της τέχνης επισκέπτονται τακτικά τη σελίδα του Kickstarter για να μάθουν για τις τρέχουσες καμπάνιες. Ως δημιουργός, λοιπόν, μπορείς μέσα από το Kickstarter να δώσεις ορατότητα στο πρότζεκτ σου. Επίσης, συχνά βλέπουμε ότι οι δημιουργοί επιστρέφουν και κάνουν περαιτέρω καμπάνιες στην πλατφόρμα μας, έχοντας ήδη δημιουργήσει ένα κοινό για το έργο τους. Δημιουργείται, έτσι, μια ουσιαστική σύνδεση με το κοινό. Σου δίνεται ως δημιουργός η δυνατότητα να μάθεις την κοινότητά σου, να μεγαλώσεις το κοινό σου, αλλά και να συνδεθείς με ανθρώπους που πιστεύουν στο έργο σου. Ποσοτικοποιείς, στην ουσία, την απόδοσή σου. Και τα στοιχεία αυτά μπορούν να χρησιμοποιηθούν και μετά το τέλος της καμπάνιας».
Κλείνοντας, η κ. Τσοκάντα έδωσε κάποια χαρακτηριστικά παραδείγματα από επιτυχημένα ντοκιμαντέρ που δημιουργήθηκαν μέσα από καμπάνιες του Kickstarter. Χαρακτηριστικά παραδείγματα, όπως παρουσίασε, αποτελούν το Joan Didion – The Center Won’t Hold, ένα ντοκιμαντέρ του Netflix, το οποίο υποστήριξαν 3.565 δωρητές με 221.135 δολάρια, το Push του Fredrik Gerrten που υποστηρίχθηκε από 653 δωρητές με 53.454 δολάρια και το μουσικό ντοκιμαντέρ του Laurent Garnier, το οποίο ξεκίνησε με στόχο το 1 δολάριο και τελικά μάζεψε 155.320 δολάρια από 2715 υποστηρικτές. Επίσης, χαρακτηριστικές περιπτώσεις αποτελούν το ντοκιμαντέρ Knock Down the House, το οποίο κατάφερε να μαζέψει 600.874 δολάρια από 11.169 υποστηρικτές, αλλά και το Period. End of sentence, το οποίο μάζεψε 45.076 δολάρια από 358 υποστηρικτές και κέρδισε υποψηφιότητα για τα Όσκαρ.
Απαντώντας, τέλος, σε ερώτηση του κοινού, σχετικά με την αντίδραση του ελληνικού κοινού απέναντι στις καμπάνιες crowdfunding, η ίδια εξήγησε πως είχε αμφιβολίες στην αρχή για το αν το ελληνικό κοινό θα αγκαλιάσει τέτοιες προσπάθειες, ωστόσο τα αποτελέσματα την εξέπληξαν. «Καμιά από τις ελληνικές καμπάνιες που είχαμε ως τώρα δεν απέτυχε. Και αυτό λέει κάτι σημαντικό», κατέληξε.