Στο πλαίσιο των εκδηλώσεων της Αγοράς του 25oυ Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης, πραγματοποιήθηκε την Παρασκευή 10 Μαρτίου, στην Αποθήκη Γ, η έκτη κατά σειρά συνάντηση και συζήτηση του Climate Hub, της νέας πρωτοβουλίας του Φεστιβάλ στην προσπάθειά του να υλοποιήσει τον στόχο της βιωσιμότητας. Οι εκδηλώσεις του Climate Hub περιλαμβάνουν μια σειρά ομιλιών και συζητήσεων με τη συμμετοχή οργανισμών, ομάδων και εμπειρογνωμόνων που δραστηριοποιούνται στον τομέα της περιβαλλοντικής και κοινωνικής βιωσιμότητας.
Κεντρικοί ομιλητές στην έκτη συνάντηση με τίτλο Κλιματική Κρίση: το Ντοκουμέντο των Βιώσιμων Επιλογών ήταν ο Συντονιστής Εκπαιδευτικών Προγραμμάτων της InCommOn και Εμψυχωτής με τη μέθοδο της Παρεμβαίνουσας Μη Κατευθυντικότητας (NDI), Φίλιππος Ναχμίας, και η Υπεύθυνη Αστικής Καινοτομίας της InCommOn, Σόφη Σαρρή. Η παρουσίαση και η συζήτηση επικεντρώθηκε στους τρόπους με τους οποίους μπορεί να μετριαστεί η κλιματική αλλαγή μέσα από την υιοθέτηση καλών προσεγγίσεων και πρακτικών κυκλικής οικονομίας στις διάφορες πτυχές της κινηματογραφικής πραγματικότητας. Η συνάντηση είχε συμμετοχικό χαρακτήρα και αποσκοπούσε στην επανεξέταση και το διαμοιρασμό ιδεών και εφαρμογών πάνω στο ζήτημα. Τη συζήτηση συντόνισε η sustainability coordinator του Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης, Έμμα Δοξιάδη.
Αρχικά, οι ομιλητές εισήγαγαν το κοινό στην έννοια της κυκλικότητας, σύστησαν την InCommOn και εξήγησαν τι ακριβώς πρεσβεύει ως οργάνωση. «Την κλιματική κρίση και αλλαγή τη γνωρίζουμε. Έχει μεγάλες συνέπειες. Ένα από τα πράγματα που παράγει μεγάλες επιπτώσεις στο σύστημα είναι το λεγόμενο γραμμικό μοντέλο στο οποίο στηρίζεται η κοινωνία μας. Είναι αυτό που γνωρίζουμε γιατί μέσα σε αυτό έχουμε μεγαλώσει. Εξορύσσουμε πρώτες ύλες, παράγουμε πράγματα, τα χρησιμοποιούμε και μετά κάποια στιγμή τα απαξιώνουμε και τα απορρίπτουμε, με αποτέλεσμα να καταλήγουν στις χωματερές. Όταν μιλάμε για κυκλικότητα και κυκλική οικονομία, αυτό που θέλουμε να διερευνήσουμε είναι κατά πόσον σε όλες τις φάσεις της διαδικασίας αυτής, από την πρώτη στιγμή μέχρι και τη στιγμή της απόρριψης, μπορούμε να δημιουργήσουμε κύκλους μέσα στους οποίους είτε θα μειώνεται το αποτύπωμα είτε θα εξοικονομείται ενέργεια είτε θα παρατείνεται ο χρόνος ζωής αυτών που χρησιμοποιούμε, ώστε να μη φτάνουν στις χωματερές. Και όλο αυτό θα γίνεται με όσο το δυνατόν μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα. Ένα πράγμα που είναι σημαντικό είναι ότι το συνδέουμε συχνά όλο αυτό με την ανακύκλωση. Η ανακύκλωση είναι 1 από τις 10 ως 15 καλές πρακτικές κυκλικής οικονομίας. Είναι χρήσιμη, αλλά όχι η καλύτερη. Στην πρακτική της ανακύκλωσης που γνωρίζουμε τα προϊόντα έχουν φτάσει ήδη σε προχωρημένη φάση απαξίωσης, έχουν μπει σε έναν κάδο και δαπανάμε μεγάλα ποσά ενέργειας για να τα διαλύσουμε, να τα φέρουμε ξανά σε κατάσταση πρώτης ύλης και να επαναχρησιμοποιήσουμε τελικά ένα ποσοστό αυτής της πρώτης ύλης, γιατί πάντα κάτι χάνεται. Το ερώτημα που μας νοιάζει όμως είναι πριν φτάσει το προϊόν στον κάδο αυτό τι μπορούμε να κάνουμε. Και υπάρχουν πολλά που μπορούμε να κάνουμε», επισήμανε ο κ. Ναχμίας.
«H InCommOn στην πράξη ασχολείται με την κυκλική οικονομία μέσα από την ενεργοποίηση της κοινότητας. Δοκιμάζει δηλαδή, διερευνά και μελετά το πώς θα μπορούσαν να γίνουν οι αρχές και οι πρακτικές της κυκλικής οικονομίας μέρος της καθημερινότητας όλων μας. Η InCommOn αυτή τη στιγμή έχει διάφορα έργα, τα οποία ασχολούνται με κάποια συγκεκριμένη πτυχή της κυκλικής οικονομίας και απευθύνονται σε διαφορετικό γκρουπ της κοινότητας κάθε φορά, αλλά υπηρετούν τον ίδιο σκοπό, την ενεργοποίηση δηλαδή της κοινότητας ξεκινώντας από την κλίμακα μιας γειτονιάς, με σκοπό να δούμε μακροπρόθεσμη αλλαγή», εξήγησε η κ. Σόφη Σαρρή.
Μια αλλαγή, που όπως επισήμανε ο κ. Ναχμίας, μπορεί να γίνει μέσα από την εφαρμογή βέλτιστων πρακτικών κυκλικής οικονομίας, των 10 R της Κυκλικής Οικονομίας όπως τα ονόμασε, τα οποία και είναι τα Respect, Rethink, Refuse, Reduce, Reuse, Refurbish, Repair, Repurpose, Rot και Recycle. Αρχικά, ο κ. Ναχμίας εξήγησε τις πέντε πρώτες πρακτικές, που βρίσκονται στη βάση της Κυκλικής Οικονομίας.
«Αυτά που σας παρουσιάζουμε είναι μια σειρά από αντιπροσωπευτικές πρακτικές της κυκλικής οικονομίας. Μία πρώτη καλή πρακτική, λοιπόν, είναι ο σεβασμός, το Respect δηλαδή, το οποίο έχει πολλαπλές διαστάσεις. Μιλάμε με όρους ολιστικούς, προσπαθούμε να προσεγγίζουμε τα προβλήματα στη διασύνδεσή τους. Μιλώντας για Respect, μιλάμε για μια στάση στην οποία προσπαθείς να σεβαστείς και τον εαυτό σου και το φυσικό περιβάλλον. Το οικοσύστημα, πέρα από την αξία που έχει για εμάς, έχει και αφ’ εαυτού αξία για το ίδιο και τα πλάσματά του. Είναι μια αλλαγή στάσης, προσπαθούμε δηλαδή να μετατοπιστούμε σε συμπεριφορές σεβασμού. Στη συνέχεια, το Rethink αφορά επίσης μια στάση. Δηλώνει την προσπάθεια αναστοχασμού της καθημερινής μας πρακτικής. Και σήμερα η συνάντηση αυτή εντάσσεται σε αυτό το πλαίσιο. Εξετάζουμε αν μπορούμε να κάνουμε κάτι καλύτερο. Στη συνέχεια, το Refuse πάει να πει αρνούμαι. Αρνούμαι ας πούμε περιττές σπατάλες, μια κατανάλωση που δεν είναι βιώσιμη, αρνούμαι περιττά σκουπίδια, προτιμώ ας πούμε πράγματα που μπορώ να προμηθευτώ χύμα και όχι σε συσκευασίες. Αρνούμαι να οδηγώ μόνος μου ένα αυτοκίνητο, το μοιράζομαι. Το Reduce είναι στην ίδια κατεύθυνση, προσπαθώ να μειώσω το περιβαλλοντικό αποτύπωμά μου. Το Reuse αφορά την επαναχρησιμοποίηση, δηλαδή όλους τους τρόπους με τους οποίους μπορώ να επαναχρησιμοποιήσω ένα αντικείμενο, πέραν της πρώτης χρήσης του. Συνδέεται και με το ότι μπορεί ένα αντικείμενο να έχει απαξιωθεί αλλά να μπορεί να επαναχρησιμοποιηθεί μέσω της αλλαγής της χρήσης του», επισήμανε ο κ. Ναχμίας.
Ακολούθως, προχώρησε στην επεξήγηση και των υπόλοιπων πέντε πρακτικών της κυκλικής οικονομίας.
«Το Refurbish σημαίνει ανακατασκευάζω. Πάρα πολλές φορές έχουμε πράγματα τα οποία μπορούμε να ανακατασκευάσουμε και να διορθώσουμε. Ακολούθως, συναντάμε το Repair, για το οποίο υπάρχει μια μεγάλη συζήτηση. Υπάρχει αυτή η λαϊκίστικη κουβέντα για εκείνα τα ψυγεία που κρατούσαν 30 χρόνια. Υπάρχει μια δόση αλήθειας στην κουβέντα αυτή, όχι με την έννοια της εξιδανίκευσης του παρελθόντος, αλλά για το κατά πόσον ο σχεδιασμός των προϊόντων σήμερα επισπεύδει την απαξίωσή τους και ενισχύει τους κύκλους της κατανάλωσης. Υπάρχει μια συζήτηση γύρω από της τεχνικές δυνατότητες. Εφόσον, δηλαδή, υπάρχουν οι τεχνικές δυνατότητες, πρέπει να γίνεται ο σχεδιασμός των προϊόντων με τέτοιο τρόπο ώστε να κρατάνε πολύ και να μην υπάρχει μια σκοπούμενη πρόωρη απαξίωση. Πρέπει και η κατασκευή να διευκολύνει την επισκευή, με αποσπώμενα κομμάτια και να υπάρχουν και ανταλλακτικά στην αγορά ώστε να αποφύγουμε το ‘’καλύτερα να πάρεις καινούριο’’ που συχνά λέγεται. Το Repurpose αφορά την ίδια διαδικασία. Πολλές φορές μπορεί κάτι φαινομενικά απαξιωμένο να βρει μια εντελώς νέα χρήση. Οι γλάστρες ας πούμε από πλαστικά μπουκάλια ανήκουν εδώ. Το παράδειγμα του πλαστικού μπουκαλιού, βέβαια, μπορεί να συμπυκνώσει πολλές από τις αρχές. Το Rot αφορά κυρίως τα οργανικά υπολείμματα, τα υπολείμματα φρούτων και τις φλούδες που προέρχονται από το φυσικό περιβάλλον και που επιβαρύνουν το περιβάλλον όταν απορρίπτονται στα μεικτά σκουπίδια. Όταν τα οργανικά υπολείμματα πηγαίνουν στους χώρους υγειονομικής ταφής μαζί με βιομηχανικά προϊόντα δεν έχουν τη δυνατότητα να ξαναγίνουν χώμα, καθώς δεν υπάρχει το κατάλληλο περιβάλλον. Έχουν πολύ υψηλές εκλύσεις σε θερμοκηπικά αέρια. Το Rot είναι πάρα πολύ σημαντικό, μπορεί να γίνει και στις γειτονιές μας και στα σπίτια μας. Ο κανόνας γενικά είναι ότι όσο πιο κοντά στη πηγή που δημιουργείται ένα άχρηστο υλικό το διαχειριζόμαστε τόσο καλύτερα. Η κομποστοποίηση είναι ένα τέτοιο παράδειγμα.
H έκτη και τελευταία session του Climate Hub, της νέας πρωτοβουλίας του Φεστιβάλ στην προσπάθειά του να υλοποιήσει τον στόχο της βιωσιμότητας, πραγματοποιήθηκε την Παρασκε
Το ιδανικότερο θα ήταν να έχουμε κήπους στις γειτονιές μας που να εφαρμόζουν κομποστοποίηση. Το εργαστήριο της InCommOn δοκιμάζει αυτή τη στιγμή να μετατρέψει την κομποστοποίηση από μια διαδικασία οικιακή σε μια διαδικασία συνοικιακή. Γενικώς, πολλά μπορούμε να τα φέρουμε πιο κοντά, ώστε να αποφεύγουμε τη σπατάλη που συμβαίνει όταν αφήνουμε τη διαχείρισή τους σε κεντρικά επίπεδα. Στο τέλος της πυραμίδας φτάνουμε στην ανακύκλωση, το Recycle, που είναι φυσικά χρήσιμη, αλλά βρίσκεται χαμηλά. Και υπάρχουν και περιθώρια βελτίωσης στη διαδικασία αυτή. Στην ανακύκλωση, ωστόσο, όπως τη γνωρίζουμε υπάρχουν μεγάλοι κύκλοι, πιο συγκεντρωμένοι, οι οποίοι έχουν το δικό τους αποτύπωμα. Όπως είδατε, μιλάμε, για μια βεντάλια επιλογών και κάθε φορά πρέπει να βρίσκουμε τι ταιριάζει. Πολλές φορές ακόμα κι αν κάτι είναι πιο κάτω στην πυραμίδα, μπορεί να είναι πιο αποτελεσματικό από κάποιο που είναι υψηλότερα», εξήγησε ο κ. Ναχμίας.
Όπως επισήμανε ο κ. Ναχμίας, η συμμετοχικότητα είναι πολύ σημαντικός παράγοντας στην υιοθέτηση των πρακτικών κυκλικής οικονομίας. «Η φάση της συμμετοχικότητας είναι πολύ σημαντική. Τα περιβαλλοντικά προβλήματα είναι συχνά κοινωνικά προβλήματα και προβλήματα δημοκρατίας και μη συμμετοχής στους θεσμούς. Πολλές φορές κάτι δεν προχωράει επειδή το επιβάλαμε με τη βία. Είναι σημαντικό να έχουμε λόγο στην καθημερινότητά μας. Εμείς προσπαθούμε να φτιάχνουμε τέτοιες διαδικασίες, διαβούλευσης και συμμετοχικότητας», τόνισε ο κ. Ναχμίας. Στο σημείο αυτό ο λόγος δόθηκε στο κοινό για να υποβάλλει τις ερωτήσεις του. Το κοινό θέλησε να μάθει σχετικά με τις δυσκολίες εφαρμογής των αρχών της κυκλικής οικονομίας σε κοινωνίες δυτικού τύπου που μαστίζονται από την υπερκατανάλωση. Στο πλαίσιο αυτό, μέλος του κοινού αναρωτήθηκε κατά πόσον η μείωση της κατανάλωσης, που θα προέκυπτε από την εφαρμογή των πρακτικών της κυκλικής οικονομίας, θα έβλαπτε οικονομικά την κοινωνία ή θα έπληττε συγκεκριμένες ομάδες της.
«Εμείς δεν πιστεύουμε στις λύσεις τύπου πονάει χέρι, κόψει χέρι. Το να είμαστε ευαισθητοποιημένοι και να ξέρουμε τι συμβαίνει βοηθάει στο να κάνουμε αλλαγές. Η αλλαγή στάσεων, όμως, δε μπορεί να γίνεται υπό όρους απειλής της επιβίωσης. Χρειάζεται μια σχετική ευμάρεια με την καλή έννοια, όχι αυτή της σπατάλης. Θέλουμε ήπιες μεταβάσεις», δήλωσε ο κ. Ναχμίας. Ακολούθως, οι ομιλητές, απαντώντας σε σχετική ερώτηση της Έμμας Δοξιάδη, μίλησαν και για την έννοια του περιβαλλοντικού αποτυπώματος, μια ευρέως διαδεδομένη έννοια στο χώρο της περιβαλλοντικής βιωσιμότητας.
«Υπάρχει μια μεγάλη συζήτηση γύρω από αυτό και είναι και πολύ ενδιαφέρουσα. Στην πραγματικότητα όλη μας η πρακτική και η καθημερινότητα μπορεί να αναχθεί σε εκλύσεις διοξειδίου του άνθρακα. Ενώ όμως τα εργαλεία αυτά είναι αναπτυγμένα εδώ και πολλά χρόνια, το ουσιαστικό ερώτημα είναι γιατί δεν προχωράμε. Διαισθητικά γνωρίζουμε ποιες είναι οι καλές πρακτικές, αλλά η μετάβαση είναι αργή. Αυτό θέλαμε να φωτίσουμε και σήμερα, γιατί δεν προχωράμε και τι θα μπορούσαμε να κάνουμε δηλαδή για να προχωρήσουμε πιο γρήγορα», τόνισε ο κ. Ναχμίας.
Τέλος, οι ομιλητές, απαντώντας σε σχετική ερώτηση της Sustainability Coordinator, Έμμας Δοξιάδη, μίλησαν και για τους τρόπους με τους οποίους μπορεί να εφαρμοστεί η κυκλικότητα στην παραγωγή μιας ταινίας. «Το πρώτο βήμα όταν ξεκινάς να κάνεις κάτι πιο κυκλικό είναι η καταγραφή. Χωρίς την καταγραφή δε μπορούμε να κάνουμε καμία αλλαγή. Επομένως, πρέπει ένας παραγωγός που ξέρει ποια είναι τα βήματα της διαδικασίας, να καταγράψει τα πάντα και μετά, μέσα από τη συζήτηση με τους κατάλληλους ανθρώπους, να ξεκινήσει να κάνει βασικές κινήσεις μικρής κλίμακας. Γιατί από εκεί ξεκινάει η αλλαγή, από τα μικρά βήματα. Παίζει επίσης σημαντικό ρόλο η απόσταση, είτε αφορά την τροφοδοσία είτε τις μετακινήσεις. Όπως τονίσαμε και στην παρουσίασή μας, ό,τι είναι πιο κοντά μας είναι πιο βιώσιμο και πιο κυκλικό. Τέλος, είναι σημαντικό και το κομμάτι της διαχείρισης των απορριμμάτων όταν φεύγουν από εμάς. Μετά την ταινία που πάνε όλα αυτά που χρησιμοποιήσαμε; Είναι σημαντικό να σκεφτόμαστε όταν ξεκινάμε κάτι, πού θα καταλήξει αυτό που δημιουργούμε», επισήμανε η κ. Σαρρή.
«Θα βάλω και εδώ την έννοια της συμμετοχικότητας. Είναι σημαντικό στις παραγωγές να υπάρχει μια διαδικασία ομαδικής διαβούλευσης. Πρέπει να είναι ανοιχτές οι σχέσεις, να μην είναι κεντρικά ελεγχόμενα όλα. Καθένας από την ομάδα να μπορεί να έχει λόγο. Θα βάλω επίσης και το ζήτημα του χρόνου, αυτές οι διαδικασίες θέλουν χρόνο. Η συμμετοχικότητα αφορά πόρους και χρονικούς και οικονομικούς. Γενικά θα λέγαμε ότι είναι σημαντικό να το πάρουμε από καρδιάς το θέμα, με έναν ουσιώδη τρόπο, επειδή μας ενδιαφέρει όντως, και όχι απλώς για λόγους μάρκετινγκ. Να έχεις αυτό το βλέμμα που σε κάθε βήμα μα ρωτάς ‘’αυτό μπορούμε να το κάνουμε καλύτερο, πιο φιλικό;’’», τόνισε ο κ. Ναχμίας, κλείνοντας τη συζήτηση του προτελευταίου Climate Hub της φετινής διοργάνωσης.
