Στο πλαίσιο του Docs in Thessaloniki Pitching Forum 2015 του 17ου Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης, πραγματοποιήθηκε την Πέμπτη 19 Μαρτίου 2015 στην αίθουσα Παύλος Ζάννας, masterclass με τίτλο «Η τηλεοπτική αγορά ντοκιμαντέρ στη Βόρεια Αμερική - μια επισκόπηση από τον Πίτερ Χάμιλτον».
Εισηγητής του masterclass, το οποίο αποτελεί συν-διοργάνωση του Ευρωπαϊκού Δικτύου Ντοκιμαντέρ EDN και του Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης, ήταν ο Πίτερ Χάμιλτον, υπεύθυνος της συμβουλευτικής εταιρείας «Peter Hamilton Consultants, Inc.», που προτείνει συνεργασίες ανάμεσα σε εταίρους, αναπτύσσει στρατηγικές μάρκετινγκ και συμβάλλει στην επιτυχημένη εφαρμογή τους.
Όπως επεσήμανε ο Ove Rishoj Jensen, Web Editor & Film Consultant του EDN, ο οποίος συντόνισε την εκδήλωση, «στο φετινό masterclass θελήσαμε να επικεντρωθούμε στη Βόρεια Αμερική και στο πώς μπορεί ένας δημιουργός να έχει πρόσβαση σε αυτή την αγορά. Όταν σκεφτήκαμε το θέμα, δεν υπήρχε πιο κατάλληλος εισηγητής γι’ αυτό από τον Πίτερ».
Με τη σειρά του, ο Πίτερ Χάμιλτον αφού ευχαρίστησε τους διοργανωτές, πρότεινε στους συμμετέχοντες να εγγραφούν στο εβδομαδιαίο δωρεάν newsletter της ιστοσελίδας του www.documentarytelevision.com και αναφέρθηκε στην εμπειρία του ως executive συμπαραγωγού στο A Shot to Save the World, ένα βιογραφικό ντοκιμαντέρ για τον Γιόνας Σαλκ και την ιστορία του εμβολίου για την πολιομυελίτιδα, όπου συμμετέχει ως αφηγητής ο Μπιλ Γκέιτς. Η παραγωγή έγινε για το Smithsonian Channel, όπου και προβλήθηκε σε πρεμιέρα, ενώ στην Ευρώπη θα προβληθεί από το BBC Four.
Στο βασικό μέρος του masterclass, ο κ. Χάμιλτον επεσήμανε ότι οι δημιουργοί πρέπει να έχουν ξεκαθαρίσει τους στόχους τους, να έχουν αναλύσει το προφίλ του τηλεοπτικού δικτύου που θέλουν να προσεγγίσουν, καθώς και το προφίλ του κοινού όπου απευθύνεται κάθε κανάλι, ενώ ακόμη πρέπει να διερευνήσουν ποιοι είναι οι αγοραστές. Το επόμενο βήμα που οφείλουν να εξετάσουν είναι αν πρόκειται για κλασικό τηλεοπτικό κανάλι, καλωδιακή τηλεόραση ή συνδρομητική online, και να δουν από που αντλεί χρηματοδότηση (διαφήμιση, συνδρομές, δημόσια κονδύλια κλπ), γιατί, όπως υπογράμμισε, «αυτό διαμορφώνει τα χαρακτηριστικά της ζήτησης του για τηλεοπτικά προγράμματα». Όπως εξήγησε ο ίδιος, τα κανάλια καλωδιακής και δορυφορικής τηλεόρασης σπανίως αποκτούν προγράμματα αφού αυτά έχουν ολοκληρωθεί. «Ξέρουν το κοινό τους τόσο καλά γιατί το χαρτογραφούν λεπτό προς λεπτό, γνωρίζουν τι θέλει να δει και γι’ αυτό προτιμούν να εμπλέκονται από το αρχικό στάδιο ανάπτυξης ενός προγράμματος, έτσι ώστε μετά να έχουν όλα τα δικαιώματα χρήσης. Αυτό είναι το κυρίαρχο μοντέλο τα τελευταία 20 χρόνια και σε πιο περιορισμένο βαθμό ακολουθείται η μέθοδος της απόκτησης μιας παραγωγής αφού αυτή έχει ολοκληρωθεί», τόνισε ο εισηγητής.
Στη συνέχεια, ο κ. Χάμιλτον αναφέρθηκε στα τρία επίπεδα κατάταξης των ντοκιμαντέρ στην αμερικάνικη τηλεόραση. «Στην κορυφή της πυραμίδας είναι τα φιλμ που αποκαλώ ‘’premium’’, τα οποία μπορεί να είναι υποψήφια για Όσκαρ ή να έχουν τύχει μεγάλης προβολής είτε επειδή σε αυτά εμφανίζεται ένας σταρ είτε επειδή πρόκειται για ακριβές παραγωγές και το δίκτυο “χτίζει” όλο το πρόγραμμά του γύρω από αυτά. Στη συνέχεια, υπάρχουν τα κλασικά ντοκιμαντέρ αφήγησης, βασισμένα π.χ. σε αρχειακό υλικό, ιστορικά γεγονότα, καθώς και τα ντοκιμαντέρ για τη φύση και την άγρια ζωή κλπ. Όμως η μεγαλύτερη ανάπτυξη του κλάδου είναι σε σειρές που εστιάζουν σε έναν χαρακτήρα και χρησιμοποιούν δημοφιλή φορμάτ χαμηλού κόστους, όπως τα ριάλιτι σόου», εξήγησε ο κ. Χάμιλτον. Και πρόσθεσε: «Τις δεκαετίες του ’80 και του ’90, όταν τα μεγάλα τηλεοπτικά δίκτυα ήταν στο ξεκίνημά τους, παρουσίαζαν σε τοπικούς πάροχους καλωδιακής τηλεόρασης ποιοτικά και ενημερωτικά προγράμματα, καθώς και προγράμματα κατάλληλα για οικογένειες, προκειμένου να τους πείσουν να τα αγοράσουν. Όταν το Discovery Channel απέκτησε την άδεια για τέτοιου είδους προγράμματα, τα υπόλοιπα κανάλια μετατοπίστηκαν από τη δέσμευσή τους στα ποιοτικά ντοκιμαντέρ και στράφηκαν σε σειρές χαρακτήρων, δηλαδή σε ριάλιτι. Υπήρξε μια εκρηκτική αύξηση αυτού του είδους των τηλεοπτικών προγραμμάτων και μόλις το τελευταίο διάστημα διαφαίνεται ότι φτάνουμε σε σημείο κορεσμού». Ο κ. Χάμιλτον τόνισε ότι οι δημιουργοί ποιοτικών ντοκιμαντέρ χρειάζονται μια δυνατή και βιώσιμη πλατφόρμα στην Ευρώπη, γιατί στις ΗΠΑ έχουν πολύ μικρότερες πιθανότητες να πετύχουν, εκτός αν πρόκειται για θέματα «αυστηρά» αμερικανικού ενδιαφέροντος. «Τα αμερικανικά δίκτυα αναζητούν σειρές με περισσότερο δράμα και συγκρούσεις. Υπάρχει ζήτηση για σειρές που περιέχουν το στοιχείο του σεξ ή διασημότητες. Εν γένει, ο κόσμος θέλει σόου, δεν θέλει ταινίες με θέματα. Είναι απογοητευτική η κατάσταση… Η τηλεόραση εξελίσσεται όλο και περισσότερο σε ένα μέσο διασκέδασης», παρατήρησε ο κ. Χάμιλτον.
Στη συνέχεια, ο κ. Χάμιλτον αναφέρθηκε ενδελεχώς στο προφίλ των σημαντικότερων τηλεοπτικών δικτύων στις ΗΠΑ, μεταξύ των οποίων οι σταθμοί HBO, POV, PBS, TVO, Knowledge, Smithsonian Channel, Netflix και ανέλυσε τη λειτουργία τους. Αμέσως μετά, παρουσίασε τα τέσσερα σημεία-κλειδιά όσον αφορά στην αμερικάνικη τηλεόραση: α) σειρές που παρουσιάζουν πρόσωπα και δεν εστιάζουν σε θέματα, β) ταινίες με σημαντικές θεματικές όπως πχ η ασθένεια ή ο θάνατος, γ) πρωτοτυπία του θέματος και δ) χρονικά όρια ολοκλήρωσης μιας ιστορίας, έτσι ώστε σε κάθε επεισόδιο να υπάρχει μια αυτοτέλεια. Ως προς την παρουσίαση (pitching) ενός project, ο εισηγητής επεσήμανε ότι υπάρχουν διάφορα στάδια: το pitching του βασικού σκεπτικού της ταινίας, που «μπορεί να γίνει και στο ασανσέρ, αν συναντήσετε τυχαία τον υπεύθυνο κάποιου καναλιού για τις συμπαραγωγές», όπως σημείωσε χαρακτηριστικά, το pitching που παρουσιάζει ένα μικρό δείγμα του χαρακτήρα του ντοκιμαντέρ σε βίντεο ή μέσω skype «γιατί οι παραγωγοί δεν θέλουν να διαβάζουν χαρτιά, αλλά θέλουν να δουν όσο πιο γρήγορα ένα δείγμα», καθώς και το στάδιο του «sizzle tape» όπου «συμπυκνώνεις την ιστορία σου σε τρία λεπτά, παρουσιάζοντας τα πιο δυνατά της σημεία», όπως ανέφερε. Επίσης, ο ίδιος επανέλαβε τη σημασία της σύμπραξης με έναν ισχυρό εταίρο, ως συμπαραγωγό, ατζέντη ή διανομέα, ειδικά αν κάποιος δημιουργός κάνει τα πρώτα του βήματα στην αγορά των ΗΠΑ.
Στο τελευταίο μέρος του masterclass, ο κ. Χάμιλτον αναφέρθηκε στα δεδομένα της αγοράς των ΗΠΑ, ως προς τα κανάλια με σειρές μυθοπλασίας. «Πρόκειται για μια τεράστια αγορά δισεκατομμυρίων δολαρίων, που αναπτυσσόταν επί τρεις δεκαετίες. Στην αρχή ήταν η παραγωγή ταινιών για οικιακό βίντεο, μετά η καλωδιακή και δορυφορική τηλεόραση, έπειτα τα ριάλιτι που αφαίρεσαν μερίδιο τηλεθέασης από τις σειρές μυθοπλασίας. Ο κόσμος έχει βαρεθεί τα ίδια και τα ίδια. Τα τελευταία χρόνια το μερίδιο των τηλεοπτικών δικτύων συρρικνώνεται, καθώς οι θεατές στρέφονται προς δίκτυα τύπου Νetflix, με συνδρομή και video on demand. Μετά από τρεις δεκαετίες ανάπτυξης, τα κανάλια ντοκιμαντέρ παρουσιάζουν για πρώτη φορά μείωση της τηλεθέασης της τάξης του 40%! Αυτό σημαίνει απώλεια στα διαφημιστικά έσοδα και άρα έχουν λιγότερα κεφάλαια για την παραγωγή νέων προγραμμάτων. Τα τηλεοπτικά δίκτυα έχουν τρομοκρατηθεί» παρατήρησε ο εισηγητής. Ο ίδιος παρομοίασε την κατάσταση με τη μεταβατική φάση στην οποία βρέθηκαν οι εφημερίδες και η μουσική βιομηχανία με την εμφάνιση του διαδικτύου. «Βρισκόμαστε σε σημείο καμπής. Πλησιάζει η στιγμή της αλήθειας για το επιχειρηματικό μοντέλο των προηγούμενων ετών. Περνάμε σε μια περίοδο, όπου τα χρήματα των συμβατικών καναλιών στερεύουν και πηγαίνουμε σε ένα σύστημα συνδρομής με το μοντέλο on demand», τόνισε σχετικά.
