18ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης –
Εικόνες του 21ου Αιώνα
11-20 Μαρτίου 2016
ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΤΥΠΟΥ
ΜΕΣΑ ΣΤΟ ΜΥΑΛΟ ΤΟΥ ΦΑΒΕΛΑ ΦΑΝΚ / ΟΤΑΝ Ο ΗΛΙΟΣ ΕΠΕΣΕ ΑΠΟ ΤΟΝ ΟΥΡΑΝΟ / ΕΝΑ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΟ ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΟ ΟΝΕΙΡΟ
Εικόνες του 21ου Αιώνα
11-20 Μαρτίου 2016
ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΤΥΠΟΥ
ΜΕΣΑ ΣΤΟ ΜΥΑΛΟ ΤΟΥ ΦΑΒΕΛΑ ΦΑΝΚ / ΟΤΑΝ Ο ΗΛΙΟΣ ΕΠΕΣΕ ΑΠΟ ΤΟΝ ΟΥΡΑΝΟ / ΕΝΑ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΟ ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΟ ΟΝΕΙΡΟ
Συνέντευξη Τύπου παραχώρησαν το Σάββατο 12 Μαρτίου 2016, στο πλαίσιο του 18ου Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης, οι σκηνοθέτες Φλερ Μπέεμστερ (Μέσα στο μυαλό του φαβέλα φανκ), Άια Ντόμενιχ (Όταν ο ήλιος έπεσε από τον ουρανό) και Σάιμον Μπρουκ (Ένα διαφορετικό αμερικανικό όνειρο).
Αρχικά τον λόγο πήρε η Φλερ Μπέεμπστερ, που σκηνοθέτησε το ντοκιμαντέρ Μέσα στο μυαλό του φαβέλα φανκ, το οποίο αναφέρεται στις ερωτικές σχέσεις στον κόσμο του «favela funk», της δημοφιλούς πορνογραφικής μουσικής των υποβαθμισμένων περιοχών του Ρίο ντε Τζανέιρο. Η Ολλανδή σκηνοθέτιδα εξήγησε πώς ανακάλυψε αυτό το είδος μουσικής: «Γύρισα την ταινία μαζί με την Ελίζε Ρόοντενμπουργκ, που ζει σε φαβέλα εδώ και μερικά χρόνια. Το φιλμ βασίζεται σε έρευνα της Ελίζε με θέμα αυτό το μουσικό είδος, την καθημερινή της ζωή και τη μουσική που ακούν οι φίλοι της εκεί. Της έκανε εντύπωση πόσο πορνογραφικοί είναι οι στίχοι κι αναρωτιόταν για ποιο λόγο έχει τόσο μεγάλη απήχηση στις φίλες και τους φίλους της. Κάπως έτσι αρχίσαμε να διερευνούμε τις καθημερινές ζωές των ανθρώπων εκεί».
Στην ερώτηση για το αν ένιωσε αμηχανία ή απειλή κάνοντας γυρίσματα στον επικίνδυνο, με υψηλή εγκληματικότητα κόσμο της φαβέλας, η σκηνοθέτιδα απάντησε: «Οι φαβέλες απεικονίζονται συνήθως ως τρομακτικά, επικίνδυνα μέρη. Οι άνθρωποι σκοτώνονται εκεί για το τίποτα. Εμείς δεν είχαμε προβλήματα ως προς το πώς μας αντιμετώπισαν γιατί ακριβώς υπήρχε αυτός ο σύνδεσμος που ανέφερα. Καθώς είχαμε μαζί μας όπου πηγαίναμε τους πρωταγωνιστές του φιλμ, δεν αισθανθήκαμε απειλή, ήμασταν ευπρόσδεκτες παντού. Μπορώ να πω, λοιπόν, ότι τα γυρίσματα ήταν μία υπέροχη εμπειρία».
Όσο για το πώς επιβιώνουν οι άνθρωποι μέσα στη φαβέλα, ένα μέρος που έχει τους δικούς του κανόνες, η ίδια παρατήρησε: «Ένας από τους ήρωες του φιλμ λέει ότι οι περισσότεροι φίλοι του έχουν σκοτωθεί κι άλλοι είναι μπλεγμένοι σε κυκλώματα ναρκωτικών. Αυτό που διαπίστωσα μέσα από τις συνεντεύξεις ανθρώπων που εμφανίζονται στην ταινία είναι ότι, παρά τη σκληρή καθημερινότητά τους, δεν χάνουν το χαμόγελο και την αισιοδοξία τους. Αυτό για μένα είναι πηγή έμπνευσης. Δεν ζω σε τέτοιες συνθήκες, αλλά θα μπορούσα να μάθω πολλά από αυτούς τους ανθρώπους που παρά τις τρομερές δυσκολίες διατηρούν τη θετική προσέγγισή τους στη ζωή».
Στην ταινία Όταν ο ήλιος έπεσε από τον ουρανό, η Άια Ντόμενιχ, εγγονή γιατρού που ήταν μέλος του Ερυθρού Σταυρού όταν έπεσε η ατομική βόμβα στη Χιροσίμα το 1945, προσεγγίζει την εμπειρία του εκλιπόντος παππού της καταγράφοντας τις αναμνήσεις ανθρώπων που βίωσαν τότε το ίδιο γεγονός. Αναφερόμενη στο κινηματογραφικό της εγχείρημα, η Ελβετογιαπωνέζα σκηνοθέτιδα επισήμανε: «Έπρεπε να γίνει ένα προσωπικό ντοκιμαντέρ γιατί είναι η ιστορία της οικογένειάς μου. Ξεκίνησα το πρότζεκτ με το ερώτημα ποιες εμπειρίες βίωσε ο παππούς μου όταν έπεσε η ατομική βόμβα. Δεν μίλησε ποτέ γι’ αυτό, παρά μόνο λίγο προτού πεθάνει. Γνώρισα γιατρούς και νοσηλεύτριες που μου είπαν πολύ ενδιαφέρουσες ιστορίες, ενώ είναι χαρακτηριστικό ότι η γιαγιά μου δεν θυμόταν τίποτα, γιατί ο παππούς μου δεν της είχε μιλήσει ποτέ για το θέμα. Μέσα από την ταινία ήθελα να χτίσω μια γέφυρα ανάμεσα στην ιστορία της οικογένειάς μου και το κοινό».
Η ταινία προσεγγίζει και τις κοινωνικές επιπτώσεις στη ζωή των ανθρώπων που έζησαν τον βομβαρδισμό. Η σκηνοθέτιδα σημείωσε σχετικά με το θέμα αυτό: «Μετά τον πόλεμο υπήρχε πολύ ισχυρό κοινωνικό στίγμα, ιδιαίτερα στα παιδιά των θυμάτων. Ένας ήρωας λέει ότι και η τρίτη γενιά υφίσταται τέτοιες διακρίσεις. Δεν είναι ταμπού να μιλάς για την βόμβα, αλλά για τις κοινωνικές επιπτώσεις του βομβαρδισμού δεν μιλάει κανείς». Η ίδια πιστεύει ότι οι νέες γενιές βλέπουν το θέμα διαφορετικά: «Η αλήθεια είναι ότι στην Ιαπωνία πολλοί νέοι δεν γνωρίζουν τίποτα για τη βόμβα. Στο Τόκιο ρώτησαν νέους ανθρώπους τι έγινε στις 6 Αυγούστου του 1945 και κανείς δεν ήξερε. Αυτό το κομμάτι της ιστορίας δεν καλύπτεται επαρκώς από τα μέσα ενημέρωσης. Μόνο όσοι ζουν στη Χιροσίμα γνωρίζουν. Με τα γεγονότα της Φουκουσίμα βέβαια, όλα αυτά βγήκαν ξανά στην επιφάνεια». Όσο για τον τρόπο που χειρίζονται τις αναμνήσεις τους οι παλαιότεροι, η κ. Ντόμενιχ εξήγησε: «Μετά τον πόλεμο έμειναν σιωπηλοί. Όμως όταν έφτασαν στην τρίτη ηλικία άρχισαν να μιλούν, γιατί πλέον δεν είχαν τίποτα να χάσουν. Υπάρχουν σήμερα επιζήσαντες του βομβαρδισμού που μιλούν σε πολλούς κινηματογραφιστές, ενώ παράλληλα, γίνεται προσπάθεια να αναγνωριστούν τα θύματα. Πολλοί πέθαναν και άλλοι επέζησαν τις επιπτώσεις της ραδιενέργειας και υπήρξαν μάλιστα πολλές δικαστικές διαμάχες για το ζήτημα αυτό».
Η ταινία Ένα διαφορετικό όνειρο του Σάιμον Μπρουκ ταξιδεύει τον θεατή στη Βόρεια Ντακότα, όπου μια κυρίαρχη φυλή Ινδιάνων βλέπει να καταστρέφεται η γη των προγόνων τους από τη ραγδαία ανάπτυξη που γνωρίζει ο κλάδος εξόρυξης πετρελαίου στην περιοχή. Αναφερόμενος στο μέλλον αυτών των φυλών, στις οποίες, όπως αναφέρει και ένας χαρακτήρας στην ταινία «συμβαίνει μια πολιτιστική γενοκτονία», ο σκηνοθέτης δήλωσε ότι γενικά είναι «αθεράπευτα αισιόδοξος». Ο ίδιος πρόσθεσε: «Ελπίζω ότι τα πράγματα θα βελτιωθούν. Είμαι όμως και ρεαλιστής και βλέπω ότι η κατάσταση είναι καταστροφική. Στην ταινία βλέπουμε μεταξύ άλλων πώς ο πολιτισμός αυτών των φυλών συνδέεται με τη γη. Αν θέλεις να σκοτώσεις τον πολιτισμό, σκοτώνεις τη γη του, στερείς από τους ανθρώπους την ταυτότητα, την ύπαρξή τους. Στη Βόρεια Ντακότα υπάρχει αυτή η μικρή κοινότητα που δεν έχει δυνατότητα να ζήσει με τον παραδοσιακό τρόπο ζωής κι έτσι κινδυνεύει να χάσει τα πάντα: Τη σχέση της με τη φύση, με τη γη. Η γη εκεί είναι καταπληκτική, μαγική, οι λόφοι έχουν μάτια κι αυτιά, όπως πιστεύουν αυτοί οι άνθρωποι. Πιστεύω, και χωρίς να είμαι αστρολόγος ή πολιτικός, ότι έχει ήδη γίνει αντιληπτό ότι δεν μπορούν να συνεχίσουν να ζουν όπως τώρα. Τα πράγματα πρέπει να βελτιωθούν, αλλιώς δεν υπάρχει μέλλον».
Στην ταινία ο σκηνοθέτης επέλεξε να μη δείξει εκπροσώπους της άλλης πλευράς, της πετρελαιοβιομηχανίας. Για το θέμα αυτό ο ίδιος εξήγησε: «Συζητήσαμε το θέμα με την παραγωγό της ταινίας και είπαμε ότι αυτοί οι άνθρωποι δεν έχουν τίποτα πραγματικό να μας πουν. Αν κάνεις ένα θέμα ότι η γη είναι στρογγυλή, πρέπει να βάλεις κι έναν που λέει ότι είναι επίπεδη; Οι άνθρωποι αυτοί είναι ψεύτες, προσπαθούν να πείσουν ότι η γη είναι επίπεδη. Το BBC, παραδείγματος χάρη, έδινε λόγο μέχρι πρότινος σε αυτούς που αρνούνται την αλλαγή του κλίματος, ενώ πλέον δεν το κάνει. Οι Ινδιάνοι στη Βόρεια Ντακότα συνεχίζουν να αγωνίζονται. Ένας από τους ήρωες της ταινίας θα θέσει υποψηφιότητα για κυβερνήτης της πολιτείας. Ο αντίπαλός του είναι πρώην στέλεχος της πετρελαιοβιομηχανίας κι έχει ενδιαφέρον να δούμε πώς θα εξελιχτεί η αναμέτρηση».
Αναφερόμενος στη Βόρεια Ντακότα, περιοχή με πολλές ιδιαιτερότητες και εξαιρετικά αραιοκατοικημένη, ο κ. Μπρουκ παρατήρησε: «Όπως λέει ένας ήρωας στην ταινία, αν δεν είσαι κτηνοτρόφος ή εργαζόμενος στην πετρελαιοβιομηχανία δεν έχεις λόγο να ζεις εκεί. Είναι μια αφιλόξενη περιοχή, πιο παγωμένη κι από κάποια σημεία της Γροιλανδίας. Η έννοια της κοινότητας είναι πολύ διαφορετική εκεί. Στον καταυλισμό που δείχνουμε στην ταινία υπάρχουν Γερμανοί μετανάστες, καθώς και εργαζόμενοι στην πετρελαιοβιομηχανία από διάφορες περιοχές των ΗΠΑ, που ζουν σε τροχόσπιτα, δουλεύουν εκεί μερικές εβδομάδες και φεύγουν. Η έννοια της κοινότητας άρχισε να χάνεται και στην περιοχή των Ινδιάνων, όπου ξεχνιούνται ή χάνονται έθιμα, παραδοσιακές αξίες και συνήθειες».
