18ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης –
Εικόνες του 21ου Αιώνα
11-20 Μαρτίου 2016
ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΤΥΠΟΥ
ΛΕΥΚΗ ΟΡΓΗ / Η ΓΗ ΤΩΝ ΦΑΝΤΑΣΜΑΤΩΝ /
Η ΚΟΙΛΑΔΑ ΤΟΥ ΑΛΑΤΟΣ / ΚΑΤΩ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΛΙΑ
Εικόνες του 21ου Αιώνα
11-20 Μαρτίου 2016
ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΤΥΠΟΥ
ΛΕΥΚΗ ΟΡΓΗ / Η ΓΗ ΤΩΝ ΦΑΝΤΑΣΜΑΤΩΝ /
Η ΚΟΙΛΑΔΑ ΤΟΥ ΑΛΑΤΟΣ / ΚΑΤΩ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΛΙΑ
Συνέντευξη Τύπου παραχώρησαν την Παρασκευή 18 Μαρτίου 2016, στο πλαίσιο του 18ου Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης, οι σκηνοθέτες Άρτο Χάλονεν (Λευκή οργή), Ζίμον Στάντλερ και Κατένια Λέρμερ (Η γη των φαντασμάτων), Κριστόφ Μαγκντί Σαμπέρ (Η κοιλάδα του άλατος) και Σταυρούλα Τόσκα (Κάτω από την ελιά).
Την ιστορία της οικογενείας του, ενταγμένη στο κλίμα πολιτικής ρευστότητας της πατρίδας του, της Αιγύπτου, επιχειρεί να αφηγηθεί ο Κριστόφ Μαγκντί Σαμπέρ στην ταινία Η κοιλάδα του άλατος. Ο νεαρός σκηνοθέτης επιστρέφει από τις σπουδές του στο Κάιρο για να δει τους δικούς του για πρώτη φορά από την αρχή της επανάστασης. Εκείνο το διάστημα, οι γονείς του, οι οποίοι διώκονται για τις χριστιανικές τους πεποιθήσεις, άρχισαν να δέχονται απειλητικά μηνύματα. «Οι γονείς μου δεν είχαν σχέση με κινηματογράφο και γι’ αυτό τους φάνηκε παράξενο το γεγονός ότι τους κινηματογραφούσα. Σε κάποιον βαθμό μάλιστα ενοχλήθηκαν, όμως από την άλλη πλευρά ανοίχτηκαν, και μου εκμυστηρεύθηκαν πράγματα που δεν μπορούσαν να μου πουν πριν. Συγκεκριμένα ο πατέρας μου ήταν πολύ ανήσυχος, μου έλεγε διαρκώς να προσέχω για να μη δημιουργήσουμε περισσότερα προβλήματα. Ακόμη κι οι διανομείς της ταινίας είπαν να αποκλείσουμε την Αίγυπτο». Όσον αφορά την παρούσα πολιτική και κοινωνική κατάσταση στην Αίγυπτο, ο σκηνοθέτης επισήμανε: «Οι απειλές προς την οικογένειά μου συνεχίζονται αλλά όχι από τις ίδιες πηγές. Σαφώς τα πράγματα είναι καλύτερα από πριν την επανάσταση, αν και χαοτικά».
Ένα σοβαρό κοινωνικό ζήτημα, αυτό του σχολικού εκφοβισμού, προσεγγίζει η ταινία Η λευκή οργή του Άρτο Χάλονεν μέσα από την ιστορία ενός άντρα που βίωσε φρικτές εμπειρίες και σχεδίαζε για χρόνια να πάρει εκδίκηση. Στην ταινία, δεν βλέπουμε το πρόσωπο αλλά ακούμε τη φωνή του. «Ανακάλυψα τον ήρωά μου τον Λάουρι, από μια συνέντευξη που είχε δώσει σε ένα φινλανδικό περιοδικό. Αυτό έγινε το 2008, μετά τη δεύτερη πολύ σοβαρή υπόθεση πυροβολισμών σε φινλανδικό σχολείο. Ο Λάουρι έλεγε ότι η κοινωνία δεν κατανοεί το πρόβλημα και δεν προσφέρει βοήθεια σε θύματα όπως ο ίδιος. Στην αρχή είχε επιφυλάξεις διότι υπήρχε ο κίνδυνος να τον αναγνωρίσει κάποιος. Χρησιμοποιήσαμε την πραγματική του φωνή αν και την αλλοιώσαμε κάπως», επεσήμανε ο σκηνοθέτης. Όσο για τον αντίκτυπο του ντοκιμαντέρ του στη φινλανδική κοινωνία, ο Άρτο Χάλονεν ανέφερε: «Η ταινία έτυχε πολύ θερμής υποδοχής. Παίχτηκε στους κινηματογράφους και μετά προβλήθηκε και στα σχολεία στο πλαίσιο εκστρατείας με τη βοήθεια του φινλανδικού ιδρύματος ψυχικής υγείας. Μάλιστα, μία βουλευτής υπέβαλε νομοσχέδιο με θέμα τον σχολικό εκφοβισμό σε μία προσπάθεια να αλλάξει η νομοθεσία σε σχέση με τη λειτουργία των σχολείων. Το ενδιαφέρον με τον Λάουρι είναι ότι έγινε ακαδημαϊκός και μάλιστα ειδικεύεται σε θέματα βίας και επιθετικότητας κι αυτό ακριβώς είναι που κάνει την ιστορία του μοναδική». Αναφορικά με την πορεία του ήρωά του στην πραγματική ζωή, ο Άρτο Χάλονεν επισήμανε: «Ο Λάουρι αισθάνεται ανακουφισμένος, αφού μπορεί να ελέγχει την οργή του, είναι ρεαλιστής και τα καταφέρνει. Είναι ένα παράδειγμα για το πόσο καλά μπορείς να ζήσεις όταν συνειδητοποιήσεις τι σου συμβαίνει και το ελέγξεις.
Μία διαδρομή επιστροφής από τις ΗΠΑ όπου ζει, στην Ελλάδα όπου γεννήθηκε και μεγάλωσε, έκανε η Σταυρούλα Τόσκα για τις ανάγκες του ντοκιμαντέρ της Κάτω από την ελιά. Η ταινία βασίζεται στα μυστικά ημερολόγια που βρέθηκαν θαμμένα κάτω από μία ελιά στο νησί Τρίκερι, το οποίο υπήρξε στρατόπεδο συγκέντρωσης κατά τη διάρκεια του Εμφυλίου. Τα ημερολόγια, τα οποία έμειναν θαμμένα σχεδόν για τρεις δεκαετίες, αφηγούνται τις ιστορίες γυναικών που εξορίστηκαν στα στρατόπεδα. Μιλώντας για το χρονικό των γυρισμάτων της ταινίας, η σκηνοθέτιδα εξήγησε: «Η Ολυμπία Δουκάκη, παραγωγός της ταινίας, ήταν η υπεύθυνη της γνωριμίας μου με αυτά τα μυστικά ημερολόγια. Η ίδια ήθελε να ασχοληθούμε, διότι το θέμα αυτό την απασχολούσε εδώ και 30 χρόνια». Η σύνδεση με τα βιώματα της οικογένειάς της ήταν και αυτό που δυσκόλεψε περισσότερο τη σκηνοθέτιδα. Η ίδια είπε: «Καθώς άρχισα την έρευνα και ήρθα στην Ελλάδα, άρχισα να ρωτάω τη μητέρα μου για τον Εμφύλιο, αλλά δεν ήθελε να μου μιλήσει. Τελικά μου εξομολογήθηκε ιστορίες για τη γιαγιά μου που ήταν πολιτική κρατούμενη στις φυλακές Αβέρωφ στον Εμφύλιο. Σοκαρίστηκα όταν το έμαθα αυτό γιατί δεν το ήξερα, δεν μου το είχαν πει ποτέ. Έξι χρόνια ασχολούμαι με την ταινία και κάθε φορά που μιλάω γι΄ αυτήν, το θέμα αυτό με συγκινεί. Από τη στιγμή που ξεπέρασα το πρώτο σοκ, αισθάνομαι απίστευτα περήφανη. Επειδή σκέφτηκα από πού κατάγομαι».
Τα μέλη της φυλής Τζου/Χοανσί στη έρημο Καλαχάρι στη Νότιο Αφρική, που δεν τους επιτρέπεται πλέον να κυνηγούν και πρέπει να συγκλίνουν με τον δυτικό τρόπο ζωής, είναι οι ήρωες της ταινίας Η γη των φαντασμάτων της Κατένια Λέρμερ και του Ζίμον Στάντλερ. «Κάναμε την ταινία πριν από πέντε χρόνια. Πήγαμε στην έρημο Καλαχάρι και επισκεφτήκαμε αυτή τη φυλή μέσα από την περιήγηση μιας ΜΚΟ. Για να φτάσουμε στο χωριό τους διανύσαμε 2.500 χιλιόμετρα. Ήταν περήφανοι που τους επισκέφτηκαν τόσοι άνθρωποι. Στη συνέχεια μία γερμανική ΜΚΟ τους κάλεσε στην Ευρώπη. Ήταν πολύ ενδιαφέρον γιατί δεν παρατηρούσαμε τόσο εκείνους, όσο τους εαυτούς μας, λειτουργούσαν ως καθρέφτης των αντιδράσεών μας. Αποφασίσαμε να κάνουμε την ταινία για να δείξουμε πώς αντιδρούν όταν βρίσκονται στην Ευρώπη, πώς κρίνουν τον κόσμο μας, το καπιταλιστικό σύστημα. Σ’ αυτή τη φυλή λειτουργεί έντονα το ομαδικό πνεύμα. Οι άνθρωποι αυτοί ζουν το παρόν», τόνισε ο Ζίμον Στάντλερ. «Η ζωή τους ωστόσο δεν είναι καθόλου εύκολη. Υπάρχουν πολλά προβλήματα στο χωριό, παιδιά πεθαίνουν λόγω των αντίξοων συνθηκών», πρόσθεσε η Κατένια Λέρμερ. Το δίδαγμα που κρατά ο Στάντλερ από την επαφή του με την αφρικανική φυλή είναι η ανάγκη για συλλογικότητα: «Μόνο μαζί μπορούμε να λύσουμε τα προβλήματα. Η νοοτροπία τους είναι ξεκάθαρη: Η ισχύς εν τη ενώσει. Στον παγκοσμιοποιημένο κόσμο μπορούμε να μάθουμε πολλά από αυτούς. Τώρα με το προσφυγικό ζήτημα θα ήταν καλό όλοι να μάθουν από το παράδειγμα των Τζου/Χοανσί. Είναι πολύ θερμοί, ενδιαφέρονται για τον άλλο, τον φροντίζουν. Επίσης σημαντικό τους χαρακτηριστικό είναι η ανεκτικότητα». Για το θέμα αυτό, η Κατένια Λέρμερ πρόσθεσε: «Εδώ έχουμε τόσα τεχνολογικά μέσα και ο καθένας μας αισθάνεται μοναξιά. Για τους Τζου/Χοανσί τα σημαντικότερα πράγματα είναι η οικογένεια και η ομάδα. Φαίνεται απλό, αλλά αυτό είναι».
